Từ tính không hạn định trong văn chương đến sự đọc ngày nay

09:12 09/01/2012
Ngày nay, khi văn học không hoàn toàn bấu víu vào những đại tự sự mà thay vào đó là sự lên ngôi của tiểu tự sự thì thế giới trong văn chương trở thành những thế giới ảo, dung chứa tất cả những lệch pha và ngụy tạo so với thế giới khách thể. Người sáng tạo cũng từ đó ý thức được sức mạnh trong việc cách tân bút pháp và thay đổi cảm quan trong thế giới chữ của mình.
[if gte mso 9]> Normal 0 false false false MicrosoftInternetExplorer4 <![endif][if gte mso 9]> <![endif][if gte mso 10]> <![endif]

Người sáng tạo hôm nay luôn tìm đến tính không hạn định trong văn chương. Thế giới trong văn chương trở thành một thế giới bị bỏ ngỏ, một thế giới chưa hoàn tất. Hướng tới tính không hạn định là hướng tới một giải pháp cứu rỗi sự nhàm chán và tìm cho văn chương những miền đất mới để khai phá và tiếp tục sứ mệnh. Khi người sáng tạo tìm đến với cái không hạn định thì cũng là lúc họ thực thi cái chết của tác giả và vẫy gọi người đọc (kẻ đồng sáng tạo) bước vào mê lộ chữ của mình để tiếp tục khai phá những ý niệm ẩn chứa trong văn bản. Trong sáng tạo của nhà văn đương đại, tất cả những tình tiết, sự vụ, những hình tượng, những biểu tượng... đều không được tận quyết mà bị bỏ lửng, mang tính lấp lửng nước đôi trong trò chơi ngôn ngữ của văn nhân. Mọi tác phẩm luôn có những khoảng trắng để người đồng sáng tiếp tục nhiệm vụ của họ.

[if gte mso 9]> Normal 0 false false false MicrosoftInternetExplorer4 <![endif][if gte mso 9]> <![endif][if gte mso 10]> <![endif]Sách được bày bán ngày càng phong phú tại các nhà sách

Quyền năng của cái không hạn định sẽ đóng ấn cho những tác phẩm vượt thời gian. Và người đọc ngày nay đang tiệm cận với những tác phẩm khó giải mã bằng chính tư duy duy lý của mình. Không thể hoàn toàn dựa vào lối đọc trực cảm, bởi trong mỗi tác phẩm văn học hiện đại đúng nghĩa luôn dung chứa hình thức kết cấu liên văn bản - một mô thức kết cấu hỗn chứa nhiều dạng tri thức khác nhau như là những thách thức mà người đọc cần phải vượt qua.

Đứng trước chiều hướng đó của văn học thì người đọc, những người đồng sáng tạo không thể bấu víu mãi vào lối đọc trực cảm như trước. Và cái gì có thể giúp cho người đọc đi vào kiến giải thế giới trong trò chơi ngôn ngữ của nhà văn. Thiển nghĩ đó chính là sự đọc.

Sự đọc hay nói đúng hơn là văn hóa đọc ở Việt Nam từ xa xưa đã được các bậc tiền bối quan tâm. Trải qua hàng ngàn năm tiến hóa văn hóa đọc càng được các bậc học giả, những người trí thức và kể cả tầng lớp bình dân hoàn thiện. Không ai có thể phủ nhận tầm quan trọng của văn hóa đọc trong quá trình tiệm tiến của văn minh nhân loại. Trước sự bùng nổ của xã hội kỹ thuật số, văn hóa đọc không những không rơi vào tình trạng lâm nguy mà ngược lại người ta đang tìm đến những chiều kích mới trong văn hóa đọc. Từ ngày xưa, người học trò nào cũng có một “Tủ sách Học trò” riêng tư cho mình và nhà nào cũng có một “Tủ sách Gia đình” dùng chung trong nhà. Thậm chí còn có những tủ sách chung cho cả gia tộc... Họ xem trọng sách hơn bất kỳ một thứ gia sản nào khác. Sách còn được xem như là một báu vật gia truyền qua các thế hệ. Khi những bậc cao nhân quy tiên điều họ trăn trở là không biết các bậc hậu bối có tiếp tục kề thừa và phát huy tủ sách của gia tộc để lại hay không. Sách được người Việt để vào những nơi thoáng mát và an tịnh nhất. Từ đó chúng ta thấy “Tủ sách Học trò” và “Tủ sách Gia đình” là những tiền đề khởi nguyên làm nền tảng cho nền văn hóa đọc ngày nay.

Một nền văn chương vững mạnh phải có một nền văn hóa đọc vững mạnh. Người đọc ngày nay không thể đi vào thế giới nhà văn nếu kiến thức không sâu và rộng. Nhìn một cách tổng quan thì thị trường sách đang hậu thuẫn cho sự phát triển của văn hóa đọc.

[if gte mso 9]> Normal 0 false false false MicrosoftInternetExplorer4 <![endif][if gte mso 9]> <![endif][if gte mso 10]> <![endif]Sách cũ được bày bán trên hè phố là những hình ảnh thường thấy ở  các thành phố lớn như Hà Nội, Huế, TP Hồ Chí Minh

Trước số lượng nhà sách tương đối lớn ở Huế, Hà Nội, Tp Hồ Chí Minh thì số lượng sách, loại sách tất nhiên sẽ được nhân lên theo cấp số nhân. Điều đó chứng minh qua số lượng bản sách và sự đa dạng về thể loại sách. Sách dành cho mọi lứa tuổi, mọi đối tượng, mọi chuyên ngành, mọi thể loại. Chỉ xét riêng trong lĩnh vực xã hội nhân văn, lĩnh vực liên quan trực tiếp đến hoạt động văn học, cũng đủ thấy sự đa dạng của sách. Đầy rẫy trên giá là những tiểu thuyết, truyện ngắn, thơ của các nhà văn trong nước, tiểu thuyết, truyện ngắn dịch từ văn học nước ngoài. Sách nghiên cứu, phê bình lí luận, sách triết học, tôn giáo, văn hóa cũng vô cùng phong phú. Điều đáng mừng đối với nền văn học nói chung và nền học thuật nói riêng là những bản sách thuộc về các trào lưu triết học, các học thuyết thời danh của nhân loại được dịch và giới thiệu đến bạn đọc một cách trang trọng. Những bản đang được giới học thuật lưu tâm chủ yếu là sách tuyển dịch của Nhã Nam, Tủ sách Tinh Hoa của Nxb Tri thức… Một điều đặc biệt nữa là một số nhà sách lớn thường có chỗ ngồi đọc sách thoáng mát. Người đọc có thể bước vào đây đọc sách miễn phí như bước vào một thư viện bất kỳ nào đó. Thiết nghĩ đây là những hành động thiết thực trong việc phát triển dân trí của những người nhiệt tâm vì một nền văn hóa đọc thịnh vượng.

Mỗi thời kỳ, mỗi giai đoạn lịch sử có những diện mạo riêng về văn hóa đọc nhưng xét thấy không lúc nào mà sự phát triển của văn hóa đọc có diện mạo khả quan như hiện nay ở Việt Nam. Từ xưa người ta đã chia sách ra làm mấy loại. Thứ nhất là những sách thuộc về kiến thức phổ thông. Thứ hai là loại sách dành cho chuyên môn thuộc từng lĩnh vực. Giới học giả nay đã không phải nhọc công truy lùng những bản sách hiếm. Những bản được xem như là của hiếm thì nay có thể tìm thấy trên các giá sách của các nhà sách. Rõ ràng, việc tìm kiếm tư liệu không phải là vấn đề khó khăn. Cái khó khăn hiện nay là lựa chọn sách để đọc. Sách tràn lan như thế rõ ràng sẽ làm cho người đọc lúng túng, trong khi đó rất ít nhà phê bình và những người có trách nhiệm định hướng cho đọc giả.

Trong một thế giới phẳng như hiện tại thì sách sẽ vẫn mãi là sự cứu cánh cho văn chương và sự đọc của giới chuyên môn cũng như người đọc bình dân. Bởi chỉ sách mới có thể liên kết những mảng tri thức đã được thông qua sự tinh lọc của các nhà xuất bản. Nhiều người thường cho rằng với sự phát triển của internet thì sách và văn hóa đọc sẽ trở nên lâm nguy. Đó là những suy nghĩ sai lầm. Dù phát triển đến đâu thì internet cũng không thể thay thế cho việc đọc. Internet chủ yếu phục vụ trong việc quảng bá sách và người đọc thực sự thấy an tâm hơn khi cầm trên tay những bản sách đã được thông qua sự kiểm thảo về chất lượng của các nhà xuất bản. Thực tế cũng chứng minh một điều, internet càng phát triển thì thị trường sách càng được mở rộng về quy mô và chuyên sâu về chất lượng. Chính sự đa dạng đó của văn hóa đọc sẽ cho người đọc một cái nhìn Liên văn bản để soi chiếu những thế giới ngụy tạo trong văn chương nói chung và trong nghệ thuật đương đại nói riêng.

Vấn đề văn hóa đọc có một vị trí và tầm ảnh hưởng vô cùng quan trọng trong sự phát triển của nền văn chương Việt nói riêng và nền học thuật nước nhà nói chung. Sự phát triển đúng quỹ đạo, đúng tầm vóc của văn hóa đọc sẽ khiến cho đôi cánh văn chương và nền học thuật đương đại không mãi yếu mềm.           

VIỄN PHƯƠNG









Đánh giá của bạn về bài viết:
0 đã tặng
0
0
0
Bình luận (0)
  • Mùa World Cup 2018 đang đến những giờ phút cao trào của xúc cảm trong lòng người hâm mộ môn thể thao “vua”. Mỗi trận đấu mang lại nhiều cung bậc tình cảm: hân hoan, hào hứng, thất vọng, buồn khổ... theo từng đường bóng. Trong làng văn cũng có rất nhiều người hâm mộ đang cuồng nhiệt cổ vũ cho đội bóng mình yêu thích, thành thật khóc - cười sau mỗi trận bóng, và cuối cùng là đặt bút... làm thơ.

  • Chúng ta tưởng rằng, chúng ta tạo ra mạng xã hội là để chúng ta tự do hơn: tự do phát ngôn, tự do thể hiện quan điểm và suy nghĩ của mình, nhưng nhìn những điều đang diễn ra, chúng ta liệu có đạt được tự do thực sự và quan trọng hơn, là tìm kiếm được hạnh phúc?

  • Mấy chục năm qua, phê bình luôn được coi là khâu yếu nhất của nền văn nghệ. Nhẹ thì cũng là chưa theo kịp sự phát triển của phong trào sáng tác, không cắt nghĩa được sự phức tạp của các hiện tượng văn nghệ…

  • Có thể đội tuyển Nhật Bản không vô địch World Cup 2018 nhưng các cổ động viên của họ đã vô địch trên khán đài khi để lại ấn tượng đẹp về ứng xử cũng như hành động dọn sạch rác khu vực ghế ngồi.

  • Là một nghề gắn với viết lách, chữ nghĩa nên không có gì lạ khi nhiều nhà báo viết sách. Nhưng bản chất nghề báo là công việc liên quan đến thông tin nên sách của nhà báo ngoài sự đa dạng còn có một đặc thù riêng là luôn gắn với dòng chảy của thời sự, nhất là dòng thời sự liên quan đến chuyên môn của từng người.

  • Tạo tác và sử dụng mặt nạ là nét văn hóa vẫn sống động ở vùng Eo biển Torres của Australia. Những kiến thức lịch sử chứa đựng bên trong khiến chúng được mang đi trưng bày khắp thế giới. Nhưng điều đáng nói còn là câu chuyện ứng xử với truyền thống nơi đây.

  • Tiếp tục đẩy mạnh công tác tuyên truyền, nâng cao hơn nữa nhận thức, ý thức trách nhiệm của các cấp, các ngành, các tầng lớp nhân dân trong việc chung tay xây dựng lễ hội; tăng cường công tác phối hợp với các tỉnh tham gia tổ chức Giỗ Tổ Hùng Vương-Lễ hội Đền Hùng hằng năm. 

  • Trước giá trị di sản và thách thức do biến tướng, thương mại hóa trong thực hành tín ngưỡng thờ Mẫu tam phủ, tứ phủ, series phim Mẹ Việt - Tín ngưỡng thờ Mẫu của người Việt đã chính thức ra mắt cuối tuần qua. Theo bà Đàm Lan, Chủ nhiệm dự án phim, mỗi thước phim là hành trình lắng đọng tâm thức, tìm về văn hóa truyền thống, tín ngưỡng nội sinh của dân tộc Việt.

  • Với những thay đổi về ưu đãi tuyển sinh, mùa tuyển sinh 2017-2018 số lượng học sinh, sinh viên thi vào ngành Âm nhạc dân tộc (ANDT) cũng tăng hơn những năm trước. Đây là tín hiệu mừng của sự thay đổi hợp lý ở khâu tuyển sinh cho các ngành “hiếm muộn”.

  • Nói đến nạn sách lậu, ai cũng biết vì đây là câu chuyện “xưa như Trái Đất.” Xong dường như câu chuyện xưa cũ này càng ngày càng dài, nội dung, tình tiết càng phức tạp và làm “phiền lòng” không chỉ cộng đồng yêu sách mà cả các cơ quan chức năng.

  • Tại hội thảo khoa học chuyên đề “Những tinh hoa sân khấu cải lương thể hiện qua các vai diễn về đề tài lịch sử” vừa tổ chức tại Trường Đại học Sân khấu Điện ảnh TPHCM, những nghệ sĩ, nhà giáo, nhà lý luận phê bình sân khấu kỳ cựu, đều có chung nhận định: “Cải lương không thể chết!”.

  • “Ký ức Hội An” - chương trình biểu diễn thực cảnh hoành tráng trên một sân khấu mới được xây dựng rất quy mô tại cồn bắp Cẩm Nam (cồn Ga Mi), sông Hoài, TP Hội An đang vấp phải phản ứng của người dân, nhà nghiên cứu và những người yêu mến phố cổ này. Một lần nữa, câu chuyện về xung đột giữa bảo tồn và phát triển lại được đặt ra, mà nguyên nhân chính là không tôn trọng văn hóa bản địa.

  • Khi nhắc tới sân khấu kịch, người ta thường nghĩ tới ánh hào quang, trang phục lộng lẫy và hóa trang cầu kỳ. Thực tế, nghệ thuật kịch có thể được ứng dụng hiệu quả trong nhiều lĩnh vực, đặc biệt là giáo dục, qua đó kích thích các khả năng tiềm ẩn của học sinh.

  • “Thời gian gần đây, việc xây dựng, trưng bày tượng, biểu tượng có nội dung và hình thức không phù hợp với văn hóa Việt Nam tại một số cơ quan, đơn vị, khu du lịch và địa điểm công cộng, tác động không tốt đến môi trường văn hóa, thị hiếu thẩm mỹ của cộng đồng và xã hội.”

  • Xả rác bừa bãi nơi công cộng; đua xe, lạng lách; văng tục, chửi thề; chen lấn, xô đẩy khi tham gia các dịch vụ công cộng; phá hoại, bôi bẩn các công trình công cộng;…là những hình ảnh xấu xí của không ít người trẻ hiện nay, và trở thành nỗi trăn trở của nhiều lãnh đạo TP HCM trong quá trình xây dựng nếp sống văn minh đô thị.

  • Các công trình nghệ thuật công cộng là thành phần không thể thiếu trong quy hoạch và kiến trúc của một đô thị hiện đại. Thế nhưng “ranh giới” trong quan điểm, nhận thức tạo hình mỹ thuật cùng với tâm lý sính ngoại đã ít nhiều làm không gian công cộng biến dạng.

  • Ai đó nói, thời buổi giờ chỉ có ngành du lịch tâm linh, hay kinh doanh tâm linh là ăn nên làm ra, bỏ ra một đồng tức khắc có bốn đồng chảy ngược vào túi. Mà là tiền tươi, thóc thật, là tiền sạch nói như ngôn ngữ thời thượng - đồng “tiền hữu cơ”.

  • Ngày nay bất kì sự sáng tạo nghệ thuật ở phân mảnh nào cũng bắt đầu bằng tiền và kết thúc bằng tiền theo quy luật thị trường.

  • Năm hết. Tết đến. Người ta đôi khi chạnh lòng nghĩ “nên làm gì?”.

  • Do đời người có hạn, không ai có thể “trường sinh bất tử” nên có thể nói “quỹ thời gian” mỗi con người có giá trị cao nhất. Thời gian quy định sự sống của con người, buộc mỗi người phải biết sống. Người biết sống chính là người biết “sống nhanh, sống chậm”.