Tôn trọng văn hóa bản địa

15:26 17/04/2018

“Ký ức Hội An” - chương trình biểu diễn thực cảnh hoành tráng trên một sân khấu mới được xây dựng rất quy mô tại cồn bắp Cẩm Nam (cồn Ga Mi), sông Hoài, TP Hội An đang vấp phải phản ứng của người dân, nhà nghiên cứu và những người yêu mến phố cổ này. Một lần nữa, câu chuyện về xung đột giữa bảo tồn và phát triển lại được đặt ra, mà nguyên nhân chính là không tôn trọng văn hóa bản địa.

“Ký ức Hội An” có sự tham gia của gần 500 diễn viên

Câu chuyện xa lạ với vùng đất

Ông Nguyễn Sự cho biết, sau khi ra mắt và bị dư luận phản ứng, nhà đầu tư, nhà sản xuất chương trình cũng như một số người có trách nhiệm ở Hội An đã đến gặp ông xin tư vấn chung quanh chương trình “Ký ức Hội An”. “Tôi cho rằng lãnh đạo thành phố phải ghi nhận, lắng nghe một cách nghiêm túc, cầu thị, điều chỉnh, vừa tạo điều kiện cho nhà đầu tư, vừa bảo đảm cho được cuộc sống của Hội An, sự an toàn của nhân dân và không phá vỡ cảnh quan ở dòng sông”.

Vở diễn được giới thiệu là các câu chuyện, điển tích về tình yêu, thời cuộc, thông qua hình ảnh người con gái tái hiện hình ảnh Hội An của thời kỳ giao thương sầm uất trên bến dưới thuyền, nơi mở cửa nối vào con đường tơ lụa. Được đầu tư kinh phí lớn, “Ký ức Hội An” sử dụng nghệ thuật múa đương đại kết hợp với âm thanh, ánh sáng và sân khấu nổi. Tuy nhiên, ngay khi ra mắt vở diễn đã vấp phải phản ứng dữ dội, từ các chi tiết trong vở diễn như nội dung đến trang phục, và hơn hết là vị trí xây dựng sân khấu nguy nga trên vị trí trọng yếu của sông Hoài.

Ông Nguyễn Sự, nguyên Bí thư Thành ủy Hội An nhận xét: “Chắc chắn những người làm nên vở diễn không hiểu về Hội An, không sống và gắn bó với Hội An. Vì thế, từ kịch bản văn học đến kịch bản sân khấu có một biên độ rất xa so với thực tế. Có những chi tiết không đúng, như vua Chàm Chế Mân cưới công chúa Ngọc Hân tại Hội An. Hay việc xây dựng cảnh Hội An buôn bán, giao thương trên sông lại có bưởi, dừa, thanh long… Hội An không có những trái cây đó, mà là “Mít non gởi xuống, cá chuồn gởi lên”, “bán gấm bán điều, Kim Bồng bán vải, Trà Nhiêu bán hành”. Hơn nữa, giá trị văn hóa của một vùng đất rất quan trọng, đó là ca dao, hò vè. Những câu ca liên quan đến Hội An với chất trạng của Quảng Nam lại hoàn toàn không có trên sân khấu. Cho nên người xem thấy lạ lẫm với người Hội An”.

Theo ông Nguyễn Sự, một khi chương trình đã lấy tên “Ký ức Hội An”, nghĩa là có địa chỉ chứ không phải là một ký ức chung chung, và tái hiện một phần văn hóa và lịch sử Hội An. Do vậy, vở diễn phải thể hiện được cái “chất” Hội An.
 

Còn nhà nghiên cứu Phùng Tấn Đông (Trung tâm Văn hóa - Thể thao Hội An) vẫn chưa xem vở diễn, như một cách bày tỏ thái độ tẩy chay. “Cồn bắp Cẩm Nam (cồn Ga Mi) - không thể là một sân khấu thực cảnh, vì việc xây dựng các hạng mục kiến trúc của nhà đầu tư… đã xâm hại cảnh quan tự nhiên đẹp đẽ của Hội An - với nhánh sông Hoài và cảnh quan lịch sử của khu phố cổ”. Ông bức xúc: “Riêng việc cấp phép, nếu vở diễn không đúng với lịch sử hay nhân danh sự hư cấu nghệ thuật để tạo tác một tác phẩm nghệ thuật mà không cần có logic nghệ thuật… thì trước hết phải trách khâu quản lý, cấp phép. Cách nói của một lãnh đạo địa phương rằng “nghệ thuật (vở diễn) dành cho số đông chứ không phải cho giới nghiên cứu” cùng một lúc làm chạnh lòng công chúng bản địa vì sự dễ dãi trong cảm thụ nghệ thuật, vừa xem nhẹ những người nghiên cứu để bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa ở một đô thị đang hướng đến thành phố sinh thái - văn hóa - du lịch”.

Cứu không gian cồn Ga Mi

Nội dung vở diễn và những chi tiết sai có thể điều chỉnh, thay đổi, nhưng với sân khấu thực cảnh, một công trình bê tông hoành tráng được đặt trên cồn bắp Cẩm Nam, nơi gắn bó mật thiết với khu phố cổ, thì lại rất khó để sửa sai. Ông Nguyễn Sự phân tích: “Sân khấu thực cảnh nếu xây dựng với chiều cao cỡ đó thì quả là bất ổn, vì phá đi cả một không gian sống của Hội An, và ở ngay giữa dòng thì sẽ làm thay đổi dòng nước, rất nguy hiểm cho hai bên bờ. Còn trước mắt, về cảm quan, khu vực sân khấu quá cao, lồ lộ một khoảng bê tông xám xịt, nhìn rất khó chịu và tức mắt. Tôi đã góp ý rất chân tình với nhà đầu tư và tổng đạo diễn chương trình: “Nếu các vị không sửa thì sẽ thất bại, mà thất bại đầu tiên là không được sự đồng thuận của nhân dân. Còn về lâu dài sẽ gây ra những hậu quả khác là mưa lũ, sạt lở hai bên sông. Do đó, phải nhanh chóng điều chỉnh”.

Tính chất địa - văn hóa của Hội An, nói như GS. Trần Quốc Vượng là “văn hóa cồn bàu vùng cửa sông - ven biển”. Vì thế, theo nhà nghiên cứu Phùng Tấn Đông, không thể có một “phố mới giả cổ” và một sân khấu “tái hiện thực cảnh” bên cạnh một thực cảnh là khu phố di sản hiện tồn một cách sinh động hàng ngày hàng đêm như vậy (nếu xem xét về không gian khu vực thì cồn Ga Mi chỉ cách đường Phan Bội Châu - khu vực I, khu vực bảo tồn nghiêm ngặt, không quá 200m). Trước mắt nhà quản lý, nhà đầu tư cùng các nhà khoa học nên ngồi lại để cứu không gian sinh thái - cảnh quan của cồn Ga Mi, nghĩa là phải ưu tiên cho văn hóa. Việc làm này đúng với tinh thần của lãnh đạo Hội An - không phát triển bằng mọi giá, không đánh đổi văn hóa cho lợi ích kinh tế nhất thời.

Kết hợp hài hòa giữa bảo tồn và phát triển vẫn luôn là bài toán khó đối với nhiều đô thị di sản. Sự việc “Ký ức Hội An” một lần nữa là bài học cho việc khai thác phát triển kinh tế nhưng không hài hòa với văn hóa bản địa. Phản ứng của người dân và giới nghiên cứu ở Hội An vẫn còn tiếp tục khi một cuộc kêu gọi lấy chữ ký phản đối dự án này đã được đưa ra.

Theo Đông Quỳnh - ĐBND

 

 

Đánh giá của bạn về bài viết:
0 đã tặng
0
0
0
Bình luận (0)
  • Có khi nào bạn lúng túng khó xử khi trong nhà có quá nhiều sách? Sách tự mua. Sách được tặng. Sách tự làm ra. Sách của ngày xưa. Sách mới bây giờ. Theo năm tháng, sách trong nhà cứ chất chồng lên mãi...

  • Cục Mỹ thuật, Nhiếp ảnh và Triển lãm vừa ban hành Quy chế về hoạt động giám định tác phẩm mỹ thuật - tác phẩm nhiếp ảnh. Quy chế này có hiệu lực từ ngày 1-10-2018 với yêu cầu 100% hội đồng tán thành mới đi đến kết luận cuối cùng về tác phẩm được giám định là thật hay giả…

  • Ngày 15/10, tại Hà Nội, Bộ VHTTDL đã tổ chức cuộc họp nhằm chuẩn bị cho phiên họp Hội đồng cấp Nhà nước xét tặng các danh hiệu nghệ sĩ nhân dân, nghệ sĩ ưu tú (NSND, NSƯT) và danh hiệu nghệ nhân nhân dân, nghệ nhân ưu tú (NNND, NNƯT) năm 2018.

  • Nghệ thuật truyền thống dân tộc như: tuồng, chèo, cải lương, kịch hát dân tộc… đang kêu cứu, vì người xem ngày càng giảm, người theo nghề ngày càng hiếm. Hiện nghệ thuật truyền thống dân tộc đang thiếu hụt trầm trọng lực lượng thay thế trên tất cả các lĩnh vực, như diễn viên, nhạc công, biên kịch, đạo diễn…

  • Từ góc nhìn của nhà quy hoạch, Giám đốc SLAB, Đại học Nam California (Mỹ), GS. Annette Kim cho rằng, vỉa hè đa chức năng là một phần tạo nên thành phố sôi động, bền vững, đóng góp vào sinh hoạt cộng đồng.

  • Kết thúc loạt bài này, chúng tôi mong muốn, những nhận thức về văn hóa ngày càng hoàn thiện tiến gần đến giá trị cốt lõi nhất của văn hóa: Hình thành nhân cách con người và cốt cách của một dân tộc, trở thành nguồn lực nội sinh quan trọng để đất nước phát triển bền vững.

  • Hiện nay, nguy cơ mai một giá trị truyền thống làng xã rất lớn, ở cả chiều rộng và chiều sâu. Việc bảo tồn các giá trị di sản trong quá trình quy hoạch không gian kiến trúc làng không thể chậm trễ và trì hoãn. Trong đó, bảo tồn thích ứng và phát triển tiếp nối là phương thức mà giá trị tinh thần của di sản được kế thừa, hoàn thiện.

  • Chỉ đạo nghệ thuật được ví như người giữ lửa, bảo đảm khuynh hướng nghệ thuật, phong cách sáng tạo của đơn vị. Tuy nhiên, nhiều nhà hát của Hà Nội đang thiếu đội ngũ chỉ đạo nghệ thuật tài năng, chuyên nghiệp, dẫn tới sáng tạo ít mang tính đương thời, chưa có nhiều tác phẩm đỉnh cao có thể cạnh tranh với các loại hình nghệ thuật khác.

  • Mặt nạ giấy bồi, đèn kéo quân, tàu thủy sắt tây... từng mang lại niềm vui cho biết bao đứa trẻ mỗi độ Tết Trung thu. Nhưng trước sự phát triển của xã hội, những món đồ chơi truyền thống này liệu có cần thay đổi để đáp ứng thị hiếu trẻ nhỏ “thời 4.0”?

  • Vài năm trở lại đây, thị trường sách thiếu nhi trong nước đã có những chuyển biến với nhiều tín hiệu khởi sắc, nhưng vẫn cần nhiều cú hích để thực sự ổn định.

  • Dù trẻ con ngày nay ít còn chơi đèn kéo quân nữa, nhưng mỗi mùa Trung thu đến, gần ngày rằm tháng 8, nghệ nhân Vũ Văn Sinh lại cặm cụi làm những chiếc đèn truyền thống để giữ nghề, hoài niệm tuổi thơ và tưởng nhớ tổ tông.

  • Năm 2018, cải lương đánh dấu sự xuất hiện đúng 100 năm trên mảnh đất Nam bộ. Ngoài vở diễn “Thầy Ba Đợi” tri ân người khai sáng bộ môn nghệ thuật này, bộ phim “Song Lang” cũng ra mắt công chúng để góp thêm tình yêu cho khán giả hôm nay đối với loại hình sân khấu độc đáo trong tâm thức cư dân mở đất. Con đường đã qua của cải lương rất nhiều thành tựu, nhưng con đường phía trước của cải lương cũng không ít thử thách!

  • Dù còn nhiều khó khăn nhưng giới bạn đọc đang dần tiếp cận và sử dụng những sản phẩm trong cuộc cách mạng công nghiệp (CMCN) 4.0 để có thể thỏa mãn nhu cầu tiếp nhận thông tin hữu ích. 

  • Vùng đất phía Tây Hà Nội còn nhiều ngôi đình làng là biểu tượng của vùng xứ Đoài, với những giá trị đặc sắc về kiến trúc và điêu khắc. Tuy nhiên, hiện nay, các ngôi đình này đối diện với nguy cơ xuống cấp và bị hủy hoại. Đã có rất nhiều công trình bị “trùng tu như phá”, gần đây nhất là tại đình Lương Xá, xã Liên Bạt, huyện Ứng Hòa.

  • Mong muốn nghiên cứu, phục dựng, bảo tồn lại các nét đẹp trong văn hóa truyền thống của Việt Nam, ngày 8-8, Ỷ Vân Hiên với đội ngũ các bạn trẻ chuyên nghiệp, có kiến thức chuyên môn cùng với lòng nhiệt thành, sức sáng tạo mạnh mẽ đã ra mắt tại Hà Nội.

  • Trong 6 tháng đầu năm 2018, ngành xuất bản đã gây được tiếng vang trong xã hội với nhiều cuốn sách có nội dung tốt, mang tính thời sự... Số lượng xuất bản phẩm vi phạm về nội dung có giảm so với cùng kỳ năm 2017 nhưng vẫn chưa có giải pháp khắc phục triệt để.

  • Tiếp bước sự sáng tạo với sơn mài của các bậc thầy thời kỳ hội họa Đông Dương, ngày nay nghệ thuật sơn mài đương đại vẫn kế thừa và phát triển với nhiều lối biểu hiện và tìm tòi mới. Tuy nhiên, bên cạnh hiệu quả nghệ thuật, nhiều sáng tạo cũng gây tranh luận.

  • Tính đến thời điểm này, Việt Nam có 12 di sản văn hóa phi vật thể được UNESCO vinh danh. Thế nhưng, bên cạnh niềm vinh dự thì những danh hiệu cũng đang tạo ra nhiều sức ép không nhỏ với các nhà quản lý văn hóa trong công tác quảng bá, bảo tồn và phát triển.

  • Tuồng là môn nghệ thuật sân khấu truyền thống độc đáo của dân tộc Việt Nam. Thế nhưng, cũng giống như những loại hình nghệ thuật truyền thống khác, tuồng đang đứng trước nguy cơ mai một. Ở đó việc bảo tồn để duy trì và phát triển nghệ thuật tuồng đang là “bài toán” không dễ gì tìm được câu trả lời thấu đáo.

  • “Ok (đồng ý) hay không thì mày nhớ confirm (xác nhận) cho người ta nha”; “giao đứa nào set up (sắp xếp) vụ này ngay và luôn đi chứ hứa rồi bỏ đó không hà”; “go now (đi ngay), mà free (miễn phí) thiệt hả?”; “nay được ở nhà full (cả) ngày”… Đó là vài trong số những câu Tây không ra Tây, ta chẳng ra ta mà giới trẻ Việt đang sử dụng trong cuộc sống hàng ngày.