- Anh không buồn ngủ đấy chứ? - Chị Mônica chợt quay sang tôi. - Không, thưa chị… - Trên kính chiếu hậu của xe, tôi kịp nhận ra đôi mắt bắt đầu đỏ hườm của mình. Bữa cơm trưa kéo dài với một ít rượu mùi, gió từ đồng trống phả lại, tiếng bánh xe lướt êm trên mặt đường nhựa… Tôi muốn đánh một giấc cho tới Đà Nẵng. Chị Mônica tiếp tục ngắm phong cảnh hai bên đường. Xe đang băng qua vùng ven thành phố. Cánh đồng quốc lộ đều vắng vẻ. Có lẽ mọi người đang nghỉ trưa. - Cám ơn các bạn - chị Mônica nói, mắt vẫn không rời mảnh màu xanh thiên nhiên, như thể nói với chính mình. Điều ấy khiến tôi tỉnh hẳn, im lặng nhìn chị - chị Mônica Vácnênxca, nhà văn, phó chủ tịch Hội hữu nghị Ba Lan - Việt Nam. Đi công tác về, tôi đọc thấy trên bản thông báo của tòa soạn: Chiều 25-1-83, 14 giờ, tiếp đoàn nhà văn Ba Lan. Và tôi đã dửng dưng. Nhưng tôi đã vô cùng ngạc nhiên và thú vị khi nghe anh Vũ Quần Phương, người đi theo đoàn, giới thiệu về chị. Điều ấy cũng dễ hiểu, tôi vốn làm việc trong vùng địch tạm chiếm trước đây. Thì ra, lần này là lần thứ mười chị Mônica sang thăm và công tác tại Việt Nam. Cũng chưa lạ bằng chuyện chị từng len lỏi vào tận tòa Quốc hội Sài Gòn thời Diệm với tư cách một phóng viên Pháp. Càng khó tưởng tượng hơn về chuyện chị từng đi B, từng vượt Trường Sơn, vượt bom pháo, trải qua bao gian nguy thử thách, vào công tác tận chiến trường sôi động miền Nam! Số thành của những chuyến đi như thế của chị là, cho đến nay, mười lăm tập truyện ký viết về Việt Nam đã được xuất bản. Vì vậy, khi được phân công đưa chị Mônica đi thăm Huế, quê hương của tôi, tôi rất sốt sắng. Nhớ lại tâm trạng mình khi được biết quá trình hoạt động ủng hộ Việt Nam trong chiến tranh cũng như trong hòa bình của chị, tôi buột miệng: - Chúng tôi cảm ơn chị mới phải. - Hử? - Chị Mônica quay lại, không hiểu đầu đuôi gì cả. - Không… - Tôi mỉm cười lãng chuyện, tránh phân bua dài dòng. Chị cũng cười. - Các bạn Huế cho tôi một bữa ăn đặc biệt quá. - Vâng, các món ăn trưa nay rất Huế - Tôi gật đầu xác nhận và buồn cười nhớ lại cảnh chị Mônica thưởng thức các món ăn Huế. Chị ngần ngại nhìn bát nước lèo bốc hơi nóng thơm lừng, đĩa rau sống xanh mơn mởn. Cuối cùng, chị xin muối tiêu và ăn bánh khoái chấm muối tiêu. Đến món bánh cuốn cũng thế. - Các bạn quý tôi, nhưng hơi khó dùng… - Chị Mônica vừa nói vừa cười ở đôi mắt. - Xin lỗi chị, chị Mônica Vácnênxca thân mến! Tôi đã không kịp báo nhà ăn rằng chị kiêng các món biển như tôm, cua… - Ồ! Thế ra vừa rồi tôi có dùng các thứ ấy à? - Chị kêu lên, ngạc nhiên nhiều hơn là lo ngại. - Vâng, tất cả đều được chế biến, pha phách… - Tôi không biết cách nói cho chị Mônica hiểu thêm nghệ thuật nấu ăn của phụ nữ Huế. Và để chị quên đi phần nào ấn tượng đã ăn phải các món kiêng cử, tôi kể chị nghe một kỷ niệm. Hồi đó, ở đại học Huế, tôi có quen với một giáo sư ngôn ngữ học người Đức. Ông ta học tiếng Việt rất nhanh. Về nước, ông gửi sang cho tôi một bức thư bằng tiếng Việt. Trong đó, ông cám ơn tôi đã giới thiệu cho ông những món ăn rất Huế, rất Việt Nam như cháo ruột, cháo máu! Thật ra, người Việt gọi là cháo lòng, cháo huyết, Ruột và máu thì ai còn dám đụng đến?! Chị Mônica hiểu và cười bằng thích. Chị lại liên hệ chuyện học tiếng Việt của mình: - Tôi viết nhiều sách về Việt Nam, đến nỗi ở Ba Lan người ta gọi tôi là một nhà văn Việt Nam viết bằng tiếng Ba Lan, Pháp, Anh. Nhưng tôi lại không biết tiếng Việt. Người dạy tôi học tiếng Việt đầu tiên là nhà văn Nguyễn Công Hoan. Tôi đã cố gắng học thuộc lòng một số mẫu câu. Một hôm, ở Hà Nội, trước đám đông, tôi trổ tài nói tiếng Việt: - Tôi hân hạnh được quen biết ông Nguyễn Công Hoan, một nhà văn lớn! Dứt câu, tôi thấy mọi người im phăng phắc, trố mắt nhìn nhau còn anh Nguyễn thì trán toát mồ hôi lạnh! Về sau, tôi mới biết rằng mình phát âm nhầm lẫn. Thay vì lớn tôi nói thành lợn! Tôi trả ơn thầy như thế đấy. Từ ấy, tôi giả từ luôn giấc mơ học giỏi tiếng Việt. Vâng, phong tục tập quán khác xa nhau nhưng chị đã sát cánh cùng nhân dân Việt Nam trong mọi hoàn cảnh. Ngôn ngữ bất đồng nhưng chị xứng đáng được nhân dân Việt Nam xem như một nhà văn của mình. Không chỉ ủng hộ Việt Nam bằng tác phẩm văn học, chị còn diễn thuyết, kêu gọi mọi người, mọi đoàn thể tiến bộ đứng về phía Việt Nam, giúp Việt Nam chống kẻ thù chung của loài người: chủ nghĩa đế quốc. Chị đã đi khắp nơi để quyên góp, chuyển thuốc kháng sinh cho bệnh nhân, ra-đi-ô cho bộ đội, kính hiển vi cho trường học ở Việt Nam… Và cũng vì vậy, chị Mônica Vácnênxca có nhiều kẻ thù. Chúng là ai, ta thừa hiểu. Có lần, chị nói đùa: “Vừa rồi, nếu những người cộng sản Ba Lan thất bại, không biết tôi đã như thế nào. Nhưng dù thế nào chăng nữa thì tôi cũng đã chọn”. Rất tiếc, sách của chị còn chưa được biết nhiều ở Việt Nam. Hầu hết tác phẩm của chị đều viết về chiến tranh Việt Nam. Điều đáng chú ý là chị đã liên tục theo dõi số phận của những nhân vật. Mỗi lần trở lại Việt Nam, gặp lại những nhân vật - nguyên hình xã hội, chị lại nhận ra dấu ấn của thời gian, của cuộc sống đầy những chuyển biến sôi động trên đất nước trẻ trung này. Chị Mônica tâm sự: “Mơ ước lớn nhất của tôi là được viết về hòa bình và xây dựng. Lần này, tôi quan tâm đến các vấn đề văn hoá, lịch sử, nghệ thuật của Việt Nam. Sau 1975, tôi tưởng mình đã có thể thể hiện ước mơ của mình. Nhưng ngay sau đó tôi phải viết những cuốn sách phản ảnh kịp thời, trung thực về cuộc chiến tranh chống Pôn-pốt, chống bành trướng Bắc Kinh của Việt Nam. Sách của tôi góp phần đánh bại âm mưu bôi nhọ Việt Nam của bọn phản động quốc tế. Tôi lại viết những bài báo về hậu quả chiến tranh hóa học của Mỹ ở Việt Nam. Tôi còn diễn thuyết về đề tài này tại Tây Đức, nước đang sản xuất chất độc màu da cam cho Mỹ! - Anh vui lòng phát âm mấy chữ này - Chị Mônica đã mở sổ tay từ lúc nào. - Di Lạc. - Phật? - Vâng. - Tôi gật đầu và hiểu chị đang nghĩ đến tượng Phật đặt ở tiền đường chùa Thiên Mụ. - Thời nào? - Vị lai. - Vị lai? Theo kinh Phật thì bao giờ Di Lạc giáng sinh? - Tôi chịu bí, đành đùa: không phải băn khoăn chuyện ấy lắm. Vì có đúng vậy chăng nữa, ngài cũng không sinh vào các nước xã hội chủ nghĩa đâu! Chị Mônica cười ngặt nghẻo. Khi cười, trông chị rất trẻ. - Không ngờ đến Huế tôi được gặp nhiều đồng chí quen biết trong thời chiến tranh đến thế. - Vừa nói, chị Mônica vừa mân mê tấm ảnh đã tróc nước thuốc mà anh Xuân Hoàng vừa biếu chị. Đó là bức hình chị chụp chung với anh Xuân Hoàng ở Quảng Bình. Và, tôi còn được biết chị Mônica là hội viên danh dự của Hội văn nghệ Quảng Bình ngay trong thời chiến tranh. - Thật xúc động khi gặp lại các đồng chí ấy - chị nói tiếp. Tôi cũng đã xúc động khi chứng kiến cảnh chị Mônica vừa bước xuống xe, trước cổng nhà khách tỉnh ủy, lập tức có nhiều người nhận ra chị chạy lại bắt tay chị, ôm chầm lấy chị, kêu lên mừng rỡ: “Chị Ba!”, “Chị Ba!”. Rồi bất chấp ngôn ngữ bất đồng, họ nhiệt tình hỏi thăm sức khỏe, hỏi thăm Ba Lan mà không cần đến sự giúp sức của đồng chí thông dịch. Lúc ấy, tôi thấy mắt chị long lanh, miệng hé ra như cười, gật đầu với tất cả mọi người. Bất giác, tôi biết chị hiểu các bạn Việt Nam, chiến hữu của chị, đang nói gì với chị, nghĩ gì về chị. Chị hiểu rất sâu. Tôi tin thế. - Lăng tẩm được xây dựng ngay khi nhà vua còn sống? - Chị trở lại với cuốn sổ tay, bút đặt trên những niên đại. - Vâng. Lên ngôi, nhà vua có hai việc lớn: tu sửa cung điện và xây lăng tẩm. Nhân dân chúng tôi vẫn bảo nhau như vậy để chê trách chế độ phong kiến. - Đang sống đã lo cái chết! Những năm qua, người Việt Nam kề bên cái chết, đối diện cái chết lại chỉ nghĩ đến sự sống. Mở tập bưu ảnh thắng cảnh Huế, chị Mônica xem một cách trân trọng, nói thật khẽ: - Một thành phố tuyệt diệu! Ba Lan là quê hương của các lâu đài cổ nhưng tôi vẫn bàng hoàng trước Huế. Chiến tranh! Ôi, chiến tranh đã cướp đi của loài người biết bao giá trị… - Hiện đang có những kiến trúc sư Ba Lan giúp chúng tôi trùng tu các di tích văn hoá, lịch sử. Và tôi tin rằng, trong số ấy, có người đến phục vụ tại Việt Nam vì đã đọc được những cuốn sách của chị. - Anh quá lời rồi đó! - Chị Mônica lắc đầu cười, nhìn tôi bằng ánh mắt chế giễu. Tôi cãi: - Chính những khách du lịch người Ba Lan cùng nói như vậy - Những người đã tìm đến thăm chị khi hay tin chị đang có mặt ở cùng một khách sạn đó mà, chị nhớ chứ? - Thế thì tôi vĩ đại quá! Chị Mônica che miệng cười khúc khích. - Vâng, chị vĩ đại như một đầu máy xe lửa! - Tôi cũng cười và nhại nguyên văn lời ca tụng chân tình, thô thiển, méo mó nghề nghiệp của anh em công nhân đường sắt Ba Lan đã dành cho chị sau một buổi diễn thuyết. Xe đã lên tới đỉnh đèo Hải Vân. Từ điểm cao này, chúng tôi có thể nhìn thấy thành phố cảng Đà Nẵng. Bỗng nhiên, chị Mônica ngoảnh lại phía Bắc đèo, hướng về thành phố cổ kính mờ nhạt sau lớp sương núi buổi chiều, vẫy tay: - Tôi sẽ trở lại thành phố này. - Chị Mônica khẽ nói rồi mãi miết ghi chép gì đó trong sổ tay. Còn tôi, tôi sẽ đợi chờ chị, đợi chờ cuốn sách chị viết về thành phố tuổi thơ của tôi. Đà Nẵng, tháng 2-83. V.Q. (1/5&6-83) |
VĨNH NGUYÊN Biết sở Ngoại thương có đến năm ông vua, tôi tặc lưỡi - chà, thời buổi này tiếng vua quan nghe có vẻ mai mỉa làm sao ấy? Nhưng lên được ngôi vua đâu phải đơn giản? Dẫu vua ác, vua hiền, vua tài ba hay bất lực, vẫn là vua một thời và khối kẻ mong ước được "một ngày tựa mạn thuyền rồng"...
TRẦN THỊ HƯỜNG (*) Hồi Ký Mùa thu năm 1922 tôi rời thị xã Quảng Ngãi hòa trong dòng học sinh của nhiều miền trong đất nước về học tại trường nữ sinh Đồng Khánh (Huế).
NGUYỄN XUÂN SANH Hồi ký Tôi và Huy Cận đều là học sinh Trường Quốc học Huế. Khác lớp nhau, nhưng cùng chung một ký túc xá. Hết sức thương nhau.
MAI VĂN HOAN (Trại sáng tác văn học Hương Vân)
NHẤT LÂM (Trại sáng tác văn học Hương Vân) “Trái bưởi kia vàng ngọt với ai” (Tố Hữu)
NGUYỄN THỊ CẨM THẠNH Hồi ký Đoàn nữ sinh trường Đồng Khánh Huế chúng tôi, đồng phục áo dài màu xanh biển, sắp hàng đôi, rời mái trường ngói đỏ, tường hồng, đi dọc theo hè đường, sang trường Việt Anh dự buổi tổng duyệt vở kịch Trưng Trắc Trưng Nhị của nhà thơ Thanh Tịnh.
L.T.S: Bửu Tiến, sinh năm 1916 ở Huế. Hội viên Hội nghệ sĩ sân khấu Việt Nam. Ông là một trong những nghệ sĩ đầu tiên ở Huế tham gia kháng chiến sau cách mạng tháng Tám 1945.
Nếu ai đó nói, con đò là một trong những biểu tượng thi ca và văn hóa Huế, chắc rằng ít người sẽ dám phủ nhận điều đó. Nhắc đến Huế không thể không nói đến dòng Hương thơ mộng, nhưng chỉ là dòng sông lững lờ chảy qua miền đất thần kinh không thôi, e là đơn điệu lắm khi thiếu vắng sự tô điểm của những con đò.
NGUYỄN CƯƠNGKỷ niệm 36 năm ngày giải phóng Huế 26/3/1975 - 26/3/2011
NGUYỄN DUY HIỀNHồi ký
TRƯƠNG THỊ KHUÊ(Anh hùng các lực lượng vũ trang nhân dân) Hồi ký
CHƠN HỮU Tản vănNhững giọt sương lấp lánh. Một chồi non mới nhú. Ồ! Mùa xuân đã về!
LTS: Ông Đặng Văn Đông - một cao niên gần 90 tuổi ở Huế, là người gửi nhiều bài dịch cho Sông Hương song chưa hợp với tiêu chí “nhìn ra văn học thế giới đương đại”. Vừa qua chúng tôi nhận được thư của ông cùng bài viết về một kỷ niệm đầy nhân ái trong gia đình.Sông Hương xin đăng, và kính chúc ông năm mới dồi dào sức khỏe!
PHẠM VĂN HỌC1. Chào xuân đẹp, có gì vui thế…!
PHẠM NGUYÊN TƯỜNG Ghi chép
NGUYỄN KHOA BỘI LANChúng tôi đi theo anh Hoan, bí thư huyện ủy Triệu Hải, về kiểm tra vụ đông xuân. Anh có thói quen mỗi lần về đây thế nào cũng tranh thủ ghé Phường Sắn thăm bà mẹ Mít.
XUÂN HOÀNGHuy đang nói chuyện với mấy người bạn trẻ viết văn cùng quê thì Trường, anh bạn làm thơ trẻ người dân tộc ở phòng bên nghe tiếng, vui vẻ chạy sang.
HỒNG NHU(Kỷ niệm 60 năm thành lập Hội LHVHNT Thừa Thiên Huế)Đại hội VHNT tỉnh Thừa Thiên Huế lần thứ 7 (4-1994) tại thành phố Huế đã nhất trí khẳng định về năm chính thức thành lập của Hội là năm 1950.
LÊ QUANG VỊNH (Trích hồi ký)…Tôi và Niệm thì đi học phổ thông, chị Mai tôi - theo ba tôi, con gái không cần học chữ nhiều - đi học nữ công gia chánh để chuẩn bị làm vợ làm mẹ sau này.
NGUYỄN KHẮC PHÊ Ghi chép Chỉ còn một thời gian ngắn nữa, Đại hội Nhà văn Việt Nam (ĐHNV) lần thứ 8 sẽ họp tại Hà Nội. So với các Đại hội chuyên ngành văn học nghệ thuật khác, hầu như lần nào ĐHNV cũng “xôm trò” hơn, được dư luận chú ý hơn.