Tôi được biết có một nước Mỹ khác

10:45 26/09/2008

NGUYỄN ĐẮC XUÂNHoạt động yêu nước ở miền Nam từ những năm sáu mươi của thế kỷ trước, tôi không lạ gì nước Mỹ. Thuở ấy, Phan Ch. anh bạn vong niên của tôi làm phiên dịch ở cơ quan MACV ở Huế từng bảo tôi “Người Mỹ giống như một cậu bé con nhà giàu nhưng thiếu lễ độ”.

Tác giả và bà Grace Paley

Tôi thấy mình dấn thân vào cuộc tranh đấu ở đô thị và kháng chiến ở rừng núi chống Mỹ là rất chính đáng. Sau ngày thống nhất đất nước, Việt Nam không còn bóng dáng người Mỹ nữa, tôi yên tâm mình được sống xa người Mỹ. Nhưng cuộc đời không diễn ra theo ý chí của mình. Trong nghiên cứu Phong trào phản chiến ở các đô thị Việt Nam, tôi được xem nhiều cuốn phim, đọc được nhiều tài liệu, báo chí viết về Phong trào phản chiến ở Mỹ, tôi biết đến Mục sư Martin Luther King, ca sĩ John Baez, nhà ngữ học Noam Chomsky, đến sinh viên các Đại học Berkley, sinh viên…tôi biết mình đã có những “đồng chí đồng sự” ở bên Bắc Mỹ. Với những hiểu biết ấy, từ năm 1992, tôi có dịp tiếp xúc với một số thành viên trong Trung tâm William Joiner (WJC) - một tổ chức thuộc Đại học Massachusetts ở Boston chuyên nghiên cứu về chiến tranh, hậu quả chiến tranh nói chung và chiến tranh Việt Nam nói riêng. Về sau trung tâm nầy đã xin học bổng cho nhiều nhà văn Việt Nam (trong đó có nhiều người là bạn tôi) sang Mỹ thực hiện nhiều đề tài về chiến tranh cùng hậu quả chiến tranh Việt Nam và tìm hiểu tại chỗ về người dân Mỹ. Mãi đến năm 2007 nầy, sau 15 năm tôi biết có WJC, tôi được cấp học bổng Rockefeller sang Hoa Kỳ trình bày đề tài “Văn thơ âm nhạc vận động hoà bình những năm 1964 -1966 tại miền Nam Việt Nam”. Đề tài của tôi rất hợp với chủ trương chống chiến tranh xâm lược của WJC nên được chấp nhận một cách dễ dàng. Nhờ có WJC mà tôi có được một công trình nho nhỏ nhưng hết sức có ý nghĩa đối với cuộc đời cầm bút của tôi, thể hiện đúng tâm và chí một Sinh viên Phật tử những năm đầu thập niên sáu mươi của tôi. Và, thật bất ngờ, ngoài thành công trên, nhờ có WJC mà tôi còn có thể biết “có một nước Mỹ khác”.

Trong thời gian ở Boston non hai tháng, tôi đã gặp được nhiều người Mỹ “của một nước Mỹ khác” như ông bà Kevin Bowen (Giáo sư, nhà thơ) ĐH Massachusetts - Giám đốc WJC, nhà thơ Nguyễn Bá Chung - Giám đốc điều hành Chương trình nghiên cứu Rockefeller (2001-2007) của WJC, giáo sư Fred Marchant ở ĐH Suffokd… Qua những lần gặp gỡ, trao đổi, quan sát những việc họ đang làm, suy nghĩ về những điều họ nói tôi thật sự bất ngờ. Họ đón tiếp chúng tôi như những người bạn, chân thành, tận tụy, thể hiện lòng quý mến Việt Nam một cách lạ thường. Gặp các bạn Việt kiều ở Mỹ, tôi kể những chuyện tốt của các thành viên trong WJC, các bạn tôi có nhận xét rằng: “Người Mỹ như thế đó. Những người xấu thì xấu thậm tệ, không ai chịu nổi. Những người tốt thì họ tốt cực kỳ, vô tư vô cùng. Nhiều người Việt mình thấy họ tốt quá đâm ra suy nghĩ “chắc họ có ý đồ gì đó”. Nhưng không, ở lâu mới thấy sự thực”.

Qua quan sát và học hỏi tôi thấy mỗi người dân nước Mỹ là một “thế giới”, ba trăm triệu người Mỹ là ba trăm triệu thế giới. Nhưng các bạn trong WJC lại bảo tôi: Cơ bản có hai nước Mỹ. Một nước Mỹ của chính người dân Mỹ, qua hệ thống luật lệ để phát triển, đã tạo nên một xã hội dân sự, một nước mà người dân so với các nước trên thế giới có quyền tự do ở cấp cực cao. Người Mỹ đã tự mình tranh đấu giải phóng cho người da đen, đưa tới sự bình quyền cho người da đen, tranh đấu giải phóng phụ nữ, quyền được đi bầu, được bình quyền với nam giới, và giải phóng cho tất cả các tôn giáo ngay trên nước Mỹ, quyền tự do phát triển v.v. Đó là một sự tiến bộ cho cả nhân loại, chứ không riêng gì cho nước Mỹ. Nó bắt đầu từ truyền thống bên Anh quốc, liên hệ với cuộc Cách mạng 1789 ở Pháp. Nhân loại tiến bộ học Mỹ là học cái nước Mỹ nầy. Nước Mỹ mà tôi hiểu lâu nay là nước Mỹ của các chính quyền trải qua các đời Tổng thống Mỹ. Mục tiêu quyền lợi của các chính quyền Mỹ nhiều khi không thống nhất, thậm chí đi ngược lại với quyền lợi và đạo đức của nhân dân Mỹ. Nhiều chính quyền Mỹ đắc cử nhờ tiền bạc của các nhà tài phiệt nên họ phải đại diện cho những thế lực tài phiệt, của những đại công-ty có quyền lợi trên khắp thế giới, nhất là những nước thuộc thế giới thứ ba. Chính vì quyền lợi của các thế lực tài phiệt đã dẫn đến các cuộc chiến tranh ngoài nước Mỹ. Nước Mỹ đã bí mật lật đổ Thủ tướng Iran Massadegh, Allende ở Chi-lê, Aristide ở Haiti.v.v.Nhiều cuộc chiến tranh của chính phủ Mỹ ở nước ngoài đã bị người dân Mỹ chống đối quyết liệt. Bởi vì những cuộc chiến tranh đó không phản ảnh đúng những giá trị nhân bản mà những người Mỹ trung thực đã tranh đấu hàng thế kỷ.

Các thành viên chính thức của WJC không đông, nhưng những người Mỹ của “một nước Mỹ khác” đi theo “đường lối” của WJC rất đông. Tôi đã gặp họ trong những buổi giới thiệu thơ vận động hoà bình, thơ Thiền Việt Nam, những buổi nói chuyện và xem phim chất độc màu da cam mà người Mỹ đã thả xuống Việt Nam. Những người nầy không chỉ ở Mỹ mà còn ở Canada, Ucraina, Ý, các nước ở Nam Mỹ. Một trong những người Mỹ đó đã gây cho tôi bất ngờ nhất là bà Grace Paley.
Bà Grace Paley là nữ thi bá hàng đầu của nước Mỹ, bà rất yêu Việt Nam. Gia đình bà ở Nữu Ước. Sau khi bà được một giải thưởng lớn về thơ của nước Mỹ, bà bỏ cảnh xa hoa của đô thị hàng đầu thế giới để tìm mua một khu rừng vắng ở Tiểu bang Vermont gần biên giới Canada làm trang trại để an hưởng tuổi già. Từ Boston, các bạn trong WJC đưa chúng tôi đến thăm bà phải vượt qua hai Tiểu bang, đường xa đến bốn giờ ô-tô mới tới. Ngôi nhà của bà rất đơn sơ, cũ kỹ. Bà là người phụ nữ mang băng chống chiến tranh của Mỹ ở Việt Nam đầu tiên nên được coi là người mẹ của Phong trào phản chiến Việt Nam. Biết chúng tôi mới từ ở Việt Nam sang bà rất mừng. Bà ôm chúng tôi vào lòng và nói: “Việt Nam trong trái tim tôi!”

Kỷ niệm lần đầu gặp nữ thi bá Grace Paley
Năm nay bà đã tám mươi lăm tuổi, sống với ông chồng trên chín mươi tuổi. Ngoài giờ làm thơ, viết văn hai ông bà trồng cỏ để bán cho những người nuôi bò. Trong nhà của bà chỉ độc nhất có một thứ tài sản là sách. Bà đã qua Việt Nam hai lần và có một lần đến Huế. Bà sợ nhà văn Việt Nam qua Mỹ thấy nước Mỹ to lớn, văn minh cứ nghĩ rằng nước Mỹ chỉ có những điều tốt. Bà nói rằng phần lớn nhà văn Mỹ là người của nhà nước, họ viết cho nhà nước Mỹ. Ngoài ra còn có các nhà văn nhân dân viết cho nhân dân, viết những mặt trái của xã hội Mỹ. Bìa sau tác phẩm Just as I Thought (Farrar Straus Giroux, Newyork), có đăng tấm ảnh bà mặc tạp dề chống chiến tranh của Mỹ ở Việt Nam.

Nhiều nhà văn Việt Nam có cuộc sống sướng hơn bà gấp nhiều lần, nhưng ít có người có tài năng mà lại chọn cuộc sống như bà. Lâu quá tôi không làm thơ, thế mà sau khi gặp bà Grace Paley, hồn thơ của tôi bỗng nhiên lai láng. Tôi phải viết ngay một bài để kỷ niệm một lần được đến thăm bà.

Thăm bà thi sĩ

Rời Boston ta đi lên Vermont
Tu viện Làng Mai đã dời về Newyork
Ta ghé lại thăm một bà thi sĩ
Bỏ phố phường về sống giữa núi non

Bà bảo ta “Trong tim tôi có Việt Nam
Tôi là thi sĩ của nhân dân
Tôi là thi sĩ của một nước Mỹ khác
Không phải nước Mỹ đế quốc sài lang”

Tôi ở đây với thơ và bầu trời xanh
Hằng ngày hít thở không khí trong lành
Hồn thơ muôn thuở với cây cỏ
Với con người, với dân”

Bà là thi bá của nước Mỹ
Hồn thơ lai láng đẹp vô kể
Cuộc sống của bà hết sức giản đơn
Việt Nam có mấy thi nhân được như thế?

Nếu không có WJC với Kevin và Nguyễn Bá Chung làm sao chúng tôi có thể gặp được những người Mỹ như thế.
Nhìn lại những hoạt động của WJC trong 25 năm qua, chúng tôi dễ dàng đồng ý với nhau rằng WJC là chiếc cầu nối hữu nghị giữa nhân dân hai nước Việt Mỹ.
Xin cám ơn các bạn có một lần đã cho tôi dạo qua chiếc cầu hữu nghị ấy.
                     Gác Thọ Lộc (Huế), Mùa Đông 2007
N.Đ.X

(nguồn: TCSH số 225 - 11 - 2007)

Đánh giá của bạn về bài viết:

0 đã tặng

Bày tỏ cảm xúc Mã QRCode

Bình luận (0)

Xem thêm

Dưới vòm trời xanh thẳm

PHẠM NGUYÊN TƯỜNG Tản mạn từ Bruxelles Dưới mái hiên trạm gác cũ Porte de Ninove gần chỗ tôi ở có sống một cư dân đơn độc và lưu niên. Gã bù xù, tôi chỉ biết gọi gã như thế, nom chỉ trạc ngoài ba mươi nhưng có vẻ như đã cũ nát lắm rồi. Không ai biết gã từ đâu dạt vào, ở đó từ bao giờ.
Ấn tượng Seoul

TRẦN THÙY MAI.Năm giờ sáng, máy bay chở chúng tôi đáp xuống sân bay Incheon. Giọng nói ngọt ngào của nữ tiếp viên vang lên với lời cảm ơn và câu chào tạm biệt, sau khi báo một thông tin làm chúng tôi ớn lạnh: Nhiệt độ bên ngoài là 4 độ C...
Ấn tượng Fukuoka

ĐẶNG NHẬT MINHLà một thương cảng của Nhật Bản, nhưng Fukuoka lại được nhiều người biết đến như một thành phố của nhiều hoạt động văn hoá mang tầm quốc tế. Tôi có duyên nợ với thành phố này từ năm 1991 khi được mời tham dự Liên hoan phim quốc tế Fukuoka lần thứ nhất với bộ phim Bao giờ cho đến tháng 10.
Trà Trung Hoa

PHẠM XUÂN PHỤNGChữ tea trong tiếng Anh là do dùng mẫu tự La -tinh để ký âm chữ trà (âm Hán Việt) mà người Trung Hoa nói rất rõ là chè. Lâu nay cứ tưởng chè là tiếng thuần Việt hoặc là biến âm của trà, hóa ra chè lại là từ gốc của trà. Mẹ mà nhầm là con, vui thật.
Thơ của Thượng Đế

BÙI NGỌC TẤNLần đầu tiên đặt chân tới Châu Âu, có biết bao nhiêu ấn tượng. Ấn tượng về những nét mặt người, về những dáng người đi, về bầu trời không vẩn bụi trong veo, về những xa lộ, về những chiếc xe phóng với tốc độ 140 kilômét không một tiếng còi, nối nhau trên các con đường tám đến mười làn xe chạy không còn biên giới cách ngăn...
Praha - bài thơ bằng đá

NGUYỄN VĂN DŨNGCó người nói Praha đẹp hơn Paris . Tôi không tin. Nhưng bây giờ thì tôi thấy nhận xét ấy không phải không có căn cứ. Praha là thành phố cổ kính nguyên vẹn nhất châu Âu, là “thành phố của trăm tháp vàng”, là “bài thơ bằng đá”, là khúc hát đắm say, là cốc rượu nồng nàn, là bức tranh tuyệt mĩ, là mảnh thời gian còn sót lại... Năm 1992, Praha được công nhận là di sản văn hoá thế giới.
Chuyện “lai rai” về nước Pháp

PHẠM THỊ CÚCCó người nghĩ rằng, ở các nước giàu, thì ít người thất nghiệp. Không đâu, ở Pháp, người thất nghiệp cũng khá nhiều, mà đâu phải vì không có bằng cấp mà thất nghiệp, đa số họ đều có bằng kĩ sư, cử nhân, cả thạc sĩ hẳn hoi.
Manaus - miên man núi rộng sông dài

NGUYỄN VĂN DŨNGAmazon là tên khu rừng lớn nhất thế giới. Amazon cũng là tên con sông, theo khảo sát mới đây, là con sông dài nhất thế giới. Amazonas, quê hương của hai Amazon kia, là bang rộng nhất trong 26 tiểu bang của Brasil - rộng hơn cả diện tích của nước Anh, Đức, Pháp, Ý cộng lại. Còn Manaus, là kinh đô của Amazonas miên man núi rộng sông dài.
Trò chuyện với Lý Tiểu Long

NGUYỄN VĂN DŨNG Tôi thật sự xúc động khi đứng trước ngôi mộ của Lý Tiểu Long. Trước đây tôi hình dung nơi an nghỉ cuối cùng của anh phải là một ngôi đền cực kỳ tráng lệ cho xứng với tên tuổi lẫy lừng của anh. Sau khi anh mất, một tờ báo ở Sài Gòn hồi đó viết đại loại trong thế kỷ XX, anh là một trong ba nhân vật nổi tiếng nhất châu Á.
Linh sơn mây trắng

NGUYỄN VĂN DŨNGVới Phật giáo, Linh Thứu là ngọn núi thiêng. Sau khi thành đạo, một thời gian dài Linh Thứu là trú xứ của đức Phật và các đệ tử của Ngài. Tại đây Ngài đã giảng kinh Pháp Hoa và nhiều bộ kinh quan trọng khác. Linh Thứu còn là nơi khởi phát dòng Thiền Ấn Độ để rồi từ đây hạt giống Thiền được gieo trồng khắp nơi trên trái đất.
Ngước nhìn Bắc Kinh

PHẠM PHÚ PHONGTrong lịch sử đất nứơc Trung Hoa có sáu nơi được chọn làm thủ đô, theo thứ tự Lạc Dương, Tây An, Nam Kinh, Khai Phong, Hàng Châu và Bắc Kinh là thủ đô thứ sáu, tồn tại cho đến ngày nay. Bắc Kinh đầu tiên là kinh đô của nước Yên, nên còn gọi là Yên Kinh, sau đó đến thời Minh Thành Tổ cho xây dựng trở thành Bắc Kinh ngày nay. Với diện tích 18.826 km2, Bắc Kinh rộng gấp 18 lần so với thủ đô Hà Nội, được mệnh danh là thành phố bốn nhiều: nhiều người, nhiều xe, nhiều cầu vượt, nhiều di tích...
Ngay trong phút giây hiên tại, thiền tập có thể chuyển hoá khổ đau và đem tới an lạc

Từ một trại lính đầy vết đạn ở vùng California (Hoa Kỳ) đã xuất hiện một tu viện Phật giáo - Tu viện Lộc Uyển - do nhà sư gốc Huế - Thiền sư Thích Nhất Hạnh - gầy dựng. Tại đây, ảnh hưởng của Thiền học Việt Nam đã tạo được một sự chuyển hóa đầy thử thách: biến trung tâm luyện tập bắn súng trở thành thiền đường đầy ánh sáng và tình thương, có ảnh hưởng rất lớn đối với nhiếu người ở Hoa Kỳ.Sông Hương xin giới thiệu bài viết của Teresa Wattanabe đã đăng trên tờ Los Angeles Times, tờ nhật báo lớn hạng ba của Hoa Kỳ, với bản dịch của Làng Mai và ảnh của Nguyễn Đắc Xuân để giới thiệu với bạn đọc như một dòng chảy của văn hóa Phật giáo xứ Huế.
Tokyo mùa hoa anh đào

TRẦN THÙY MAICác quan chức ngành khí tượng Nhật Bản đã cúi gập mình xin lỗi toàn dân: Hoa anh đào sẽ nở ngày 23 thay vì 16 - 3 như dự báo. Đến sân bay Narita vào đúng sáng 24, tôi tự nghĩ mình đến rất kịp thời, nên khi cậu cảnh sát làm thủ tục nhập cảnh hỏi về mục đích đến Nhật, tôi đã không ngần ngại trả lời chắc nịch: “Ngắm hoa anh đào”. Cậu cảnh sát khoanh cái rụp vào lời khai của tôi và “OK” ngay với một nụ cười trên môi.
Trẻ trung Madrid

NGUYỄN VĂN DŨNGNằm giữa trung tâm bán đảo Iberia, thủ đô Tây Ban Nha trải rộng trên các ngọn đồi dưới chân rặng Sierra de Guadarrama, ở độ cao 640m so với mặt nước biển - là thành phố cao nhất châu Âu. Diện tích 607 km2. Dân số gần 4 triệu người.
Hai mươi lăm năm dấn thân: Trung tâm William Joiner ở đại học Massachusetts Boston

KEVIN BOWEN
(Giám đốc WJC)

LTS: Trong 25 năm qua tên tuổi nhiều nhà văn, nhà thơ của Trung tâm William Joiner (Đại học Massachusetts - Hoa Kỳ) như Kevin Bowen, Fred Marchant, Nguyễn Bá Chung, Lady Borton, Martha Colline, Bruce Weigl, Lary Heinemann... đã xuất hiện trên Sông Hương cũng như trên nhiều báo chí văn nghệ, văn hoá trong nước với những tác phẩm tâm huyết, mến yêu đất nước Việt Nam cũng như những hoạt động trên các lãnh vực giao lưu văn hoá, giúp đỡ y tế, giáo dục cho Việt Nam sau chiến tranh, như những biểu hiện của sự ân hận, tủi hổ với những gì mà đất nước họ đã gây ra trên mảnh đất này.
Trung tâm Joiner: hai mươi năm nhìn lại

NGUYỄN BÁ CHUNG

Tháng 10 năm 2007 đánh dấu 25 năm thành lập trung tâm Joiner. Nhưng với tôi, nó đánh dấu một đoạn đường 20 năm nổi chìm với trung tâm, trong đó có 15 năm làm thiện nguyện và 10 năm cuối cùng làm việc chính thức. Hai mươi năm là một thời gian dài đủ để nhìn lại, ghi lại một số kỷ niệm và rút ra một số kinh nghiệm để nhìn tới đoạn đường phía trước.
Những kỷ niệm ca Huế trên đất Mỹ

VÕ QUÊNhận lời mời của Hội đồng quốc gia vì nghệ thuật truyền thống Hoa Kỳ (National Council for the Traditional Arts), đoàn nghệ sĩ thuộc Hội Văn học nghệ thuật Thừa Thiên Huế đã tham dự Festival dân ca dân nhạc tại thành phố Lowell, bang Massachusetts, Hoa Kỳ từ ngày 25-7-1995.
Một lần đến Hy Lạp

NGUYỄN XUÂN THÂMChúng tôi đến Aten vào cuối tháng chín, mà buổi trưa vẫn còn oi bức như bao trưa miền biển ở Việt . Thanh Tùng và tôi loay hoay mãi vẫn không bắt được taxi để chuyển tiếp đến sân bay nội địa.
Thành phố xanh màu ngọc bích

NGUYỄN VĂN DŨNGSau Cali tôi định đi Dallas, nhưng rồi chuyển hướng, tôi lên Seattle theo vẫy gọi của bạn bè. Ai ngờ cái thành phố nầy dịu dàng, xanh và đẹp đến vậy. Hèn chi người ta gọi nó là “Thành phố ngọc bích” ( Emerald City ), hay “Mãi mãi xanh tươi” ( Evergreen State ).
Bay lên từ minh triết phương Đông

PHẠM THƯỜNG KHANHĐầu năm nay khi biết tôi chuẩn bị đi công tác Trung Hoa, em gái tôi, một người thơ gọi điện từ Huế ra bảo: “Anh cố gắng mà cảm nhận vẻ đẹp rực rỡ của văn minh Trung Hoa. Hình như với bệ phóng vững chắc của nền văn minh hàng ngàn năm ấy, người Trung Hoa đang có những cuộc bứt phá ngoạn mục và trong tương lai dân tộc này còn tiến xa hơn nữa”. Là một quân nhân, tôi đâu có được trí tưởng tượng phong phú và trái tim dễ rung động như em tôi, nhưng 10 ngày trên đất nước Trung Hoa đã để lại trong tôi những ấn tượng thật sâu đậm.