Tiếp sức để văn học Việt ra thế giới

09:34 29/11/2018

Liên tục những tin vui đến với văn chương Việt Nam: nhà văn Nguyễn Ngọc Tư nhận Giải thưởng LiBeraturpreis 2018 do Hiệp hội Litprom (Hiệp hội quảng bá văn học châu Á, châu Phi, Mỹ Latin ở Đức) trao tặng cho tác phẩm Cánh đồng bất tận.

Nhà văn Nguyễn Ngọc Tư tại lễ trao giải LiBeraturpreis 2018. Ảnh: CA DAO

Sau đó không lâu, nhà văn Bảo Ninh cũng vừa được vinh danh với Giải thưởng Văn học châu Á cho tiểu thuyết Nỗi buồn chiến tranh. Phải chăng, con đường ra thế giới của văn học Việt đang dần rộng mở? 
 

Trước hết phải có hoài bão 

Trước giải thưởng LiBeraturpreis 2018, nhà văn Nguyễn Ngọc Tư cũng từng nhận Giải thưởng Văn học các nước Đông Nam Á. Còn Nỗi buồn chiến tranh đã được dịch và xuất bản tại khoảng 20 quốc gia trên thế giới, trở thành niềm tự hào của văn học Việt Nam. Năm 2016, tiểu thuyết này cũng được vinh danh tại Giải thưởng Simhun của Hàn Quốc. Một số tác phẩm của nhà văn Nguyễn Nhật Ánh như Mắt biếc, Tôi thấy hoa vàng trên cỏ xanh, Cho tôi xin một vé đi tuổi thơ… đã được dịch sang nhiều ngôn ngữ khác nhau như: Anh, Hàn Quốc, Nhật Bản, Thái Lan. 

Được biết, mới đây tiểu thuyết Mình và họ của nhà văn Nguyễn Bình Phương vừa được chọn dịch sang tiếng Hàn. Thêm một tác phẩm của tác giả này cũng đang được tiến hành dịch sang tiếng Anh là Những đứa trẻ chết già. Trước Cánh đồng bất tận, các tác phẩm của Nguyễn Huy Thiệp, Lê Minh Khuê, Bảo Ninh cũng đã được dịch sang tiếng Đức. Năm ngoái, tiểu thuyết Đất trời vần vũ của nhà văn Nguyễn Một được dịch sang tiếng Anh. Tiểu thuyết Ngược mặt trời của nhà văn này được NXB Song Pubishing xuất bản với tên gọi Journey Against The Sun. 

Những tín hiệu trên cho thấy, văn học Việt Nam hoàn toàn có thể đi xa. Chính tại Hội chợ Sách quốc tế Việt Nam diễn ra vào tháng 8-2017 tại Hà Nội, bà Pimolporn Yutisri - Giám đốc Tuttle-Mori Agency Bangkok, một công ty bản quyền đại diện cho nhiều NXB thế giới tại khu vực Đông Nam Á, đã phát biểu: “Đã đến lúc Việt Nam bán bản quyền sách ra thế giới”.

Một thực tế cho thấy, việc văn học Việt Nam được ghi danh trên thị trường quốc tế, dù rất khiêm tốn nhưng hầu hết đều đến từ nỗ lực của chính tác giả và những dịch giả giàu tâm huyết; có thể kể đến những cái tên như: Nguyễn Lệ Chi, Nguyễn Phan Quế Mai, Di Li, Đoàn Cầm Thi… Còn Trung tâm dịch thuật văn học của Hội Nhà văn Việt Nam hoạt động như thế nào, chẳng mấy ai hay! 

Trong một chương trình giao lưu gần đây, nhà văn Nguyễn Nhật Ánh cho biết, từ trước đến nay, các tác phẩm của ông được dịch ra tiếng nước ngoài đều do NXB hoặc các dịch giả ở nước ngoài trực tiếp liên hệ với ông, rồi dịch. Chỉ đến tác phẩm Tôi thấy hoa vàng trên có xanh là được dịch theo một cách thức hoàn toàn khác, đó là theo sự chủ động của NXB Trẻ. Nhà văn Nguyễn Nhật Ánh nói thêm: “Trước nay, trong một số lần trả lời phỏng vấn, tôi vẫn thường nói rằng, để văn học Việt Nam được xuất bản ra nước ngoài thì các NXB trong nước phải có hoài bão, tất nhiên là phải có tiềm lực”. 

Hiện nay, các hội sách quốc tế diễn ra luân phiên trong 12 tháng của năm như: Frank Furt, London, New York, Bangkok, Seoul, Tokyo… Mỗi kỳ diễn ra hội sách này, năm nào cũng có một số đơn vị của Việt Nam tham gia. Tuy nhiên, thực tế cho thấy, các đơn vị này đến hội sách “săn lùng” những tác phẩm có tiềm năng rồi mang về nước tiến hành dịch và xuất bản, còn việc quảng bá sách Việt hầu như chưa được chú trọng.

Tác giả của Tôi thấy hoa vàng trên cỏ xanh bày tỏ: “Tôi cũng từng chia sẻ với một số NXB thân thiết, các anh chị đi dự hội chợ sách quốc tế hàng năm trên thế giới, chẳng lẽ chỉ để chăm chăm xem hiện nay best seller trên thế giới là cuốn nào, thương thảo về in ra bán lấy lời? Tôi nghĩ văn học Việt Nam, mà thông qua các NXB Việt Nam nó phải ở một mức khác, phải được nâng lên trên thị trường thế giới. Tức là các hội sách trên thế giới không chỉ là nơi các NXB Việt Nam đến mua bản quyền những cuốn sách hay mà còn là nơi thích hợp nhất để các NXB Việt Nam giới thiệu văn học Việt Nam ra bạn bè thế giới. Nó phải có đi có lại”. 

Việt Nam chỉ có Nỗi buồn chiến tranh

Ở chiều ngược lại, có thể thấy một thực trạng, sách dịch xuất hiện ngày càng nhiều trên thị trường xuất bản trong nước. Để phục vụ cho công tác truyền thông, rất nhiều đơn vị sẵn sàng chi tiền mời các tác giả nước ngoài sang Việt Nam giao lưu, gặp gỡ độc giả. Tại những chương trình giao lưu này, nếu hỏi anh/chị đã đọc những tác phẩm văn học nào của Việt Nam, câu trả lời thường là những cái lắc đầu. Mới đây, nhà văn Hàn Quốc Eun Hee-kyung cũng khiến độc giả có chút vui mừng khi bày tỏ sự hiểu biết của mình đối với văn học Việt Nam. Tuy nhiên, tầm hiểu biết của bà cũng chỉ dừng lại ở những tác phẩm của Nguyễn Ngọc Tư, Bảo Ninh. 

Theo nhà văn Đỗ Tiến Thụy, sự lan tỏa của mỗi nền văn học phụ thuộc rất nhiều vào dịch thuật. Ở các nền văn học lớn mà lâu nay chúng ta được tiếp cận như Anh, Pháp, Nga, Mỹ, châu Á có Nhật Bản và Trung Quốc, họ đã làm tốt vấn đề này. Nhà thơ, dịch giả Nguyễn Phan Quế Mai đồng tình: “Hạn chế lớn nhất, theo tôi, là công tác dịch thuật văn học. Trước tiên, chúng ta chưa có được một đội ngũ các dịch giả được đào tạo bài bản và nhiều kinh nghiệm trong việc dịch ngược văn học từ tiếng Việt ra tiếng nước ngoài.

Theo tôi biết, hiện Việt Nam chưa có khóa đào tạo bậc đại học hoặc trên đại học về kỹ năng dịch văn học; trong khi đó, ở nhiều quốc gia đã đầu tư cho đội ngũ dịch giả bằng việc xây dựng các khóa đào tạo bài bản. Công việc đầu tư cho đội ngũ dịch giả, theo tôi rất cần thiết và chúng ta cũng nên kết nối, tạo cơ hội hợp tác với những dịch giả trẻ gốc Việt đang định cư ở nước ngoài”.

Điều đó cho thấy, chúng ta đã làm không tốt, thậm chí là không chịu làm công tác quảng bá sách Việt ra thế giới. Để hậu quả là văn học Việt Nam vẫn chịu cảnh lép vế trên bản đồ văn học thế giới. Nếu may mắn được biết, thì cũng chỉ quanh quẩn một số tác phẩm của các tác giả như Bảo Ninh, Nguyễn Huy Thiệp, Nguyễn Ngọc Tư. Trong một cuộc giao lưu được tổ chức gần đây tại Đường sách TPHCM, nhà văn Đỗ Tiến Thụy kể rằng, anh có dịp tiếp xúc với một số nhà văn Mỹ, khi được hỏi về văn học Việt Nam, họ cũng chỉ biết đến Bảo Ninh, về truyện ngắn thì họ biết tác giả Nguyễn Huy Thiệp. 

“Rất nhiều độc giả ở Mỹ hay một số nước chỉ biết đến văn học Việt Nam là Nỗi buồn chiến tranh, hay nói đến Việt Nam chỉ có chiến tranh mà thôi. Trong khi tác phẩm Nỗi buồn chiến tranh là một trong những cuốn sách hay của Việt Nam chứ đó không phải là duy nhất. Họ đâu biết rằng, trong bạt ngàn sách như thế này có rất nhiều đề tài, rất nhiều tác phẩm có giá trị tuy nhiên lại không được dịch”, nhà văn Đỗ Tiến Thụy đặt vấn đề.

Theo Hồ Sơn - SGGP

 

 

Đánh giá của bạn về bài viết:
0 đã tặng
0
0
0
Bình luận (0)
  • Khi được hỏi lý do nào thôi thúc bà hoàn thành cuốn tiểu thuyết dã sử về Hồng Hà nữ sĩ Đoàn Thị Điểm, nhà văn Lê Phương Liên tâm sự rằng: “Tôi hăng hái ngồi bên bàn phím, viết đêm viết ngày như là nhập đồng, như là có một nguồn lực siêu nhiên nào thôi thúc”.

  • Tình yêu quê hương, tình yêu gia đình, những khám phá thú vị trong cuộc sống xa xứ là điểm chung trong hai tác phẩm “Bốn mùa hoang vu xứ kiwi” và “3,1kg hạnh phúc” của hai tác giả trẻ Trần Băng Khuê và Mai Thanh Nga cho bạn đọc thấy được phong vị của những vùng đất khác nhau cũng như cuộc sống của những người Việt trẻ xa xứ.

  • Sức viết của nhà thơ ngoài lục thập Đinh Ngọc Diệp (sinh năm 1956) có dấu hiệu mạnh lên khi trước thềm xuân mới, ông ra mắt tập “Hành trình 6” (NXB Hội Nhà văn).

  • Sau giải thưởng văn xuôi của Hội Nhà văn Việt Nam, mới đây, đạo diễn Xuân Phượng tiếp tục nhận thêm giải thưởng văn xuôi của Hội Nhà văn TPHCM cho hồi ký Gánh gánh… gồng gồng… (NXB Văn hóa - Văn nghệ). Tác phẩm đã phần nào khắc họa chân dung của tầng lớp trí thức Việt Nam trong 2 giai đoạn kháng chiến chống Pháp và chống Mỹ.

  • “Duyên” - tôi biết đến tác giả Nguyên Phong từ cuốn sách Đường mây qua xứ tuyết . Tôi cũng đọc qua về tiểu sử, con đường sự nghiệp của ông. Thật đáng để ngưỡng mộ!

  • Nhà thơ, nhà báo Vương Tâm vừa ra mắt tuyển “Thơ chọn Vương Tâm” (NXB Hội Nhà văn), với 180 bài thơ và một số bức tranh minh họa của nhà thơ Nguyễn Quang Thiều.

  • Nhắc tới nhà văn Nguyễn Văn Thọ, bạn văn thường nhớ tới tiểu thuyết “Quyên”; các tập truyện ngắn: “Gió lạnh”, “Vàng xưa”, “Hương mĩ nhân”, “Vườn mộng”; các tập bút ký và tản văn: “Đào ở xứ người”, “Đầu ngọn sóng”… Ông còn sáng tác thơ, vẽ và viết kịch bản phim…  Nhớ về thời hoa niên nhiều ước vọng, ánh mắt ông lấp lánh niềm vui.

  • “Sống mãi trên quê hương anh hùng” (NXB Quân đội nhân dân, 2021) là cuốn sách được viết theo thể loại truyện ký, về cuộc đời của một người anh hùng đã cống hiến tuổi thanh xuân cho sự nghiệp giải phóng dân tộc. Đó là Anh hùng Lực lượng vũ trang nhân dân Nguyễn Kim Vang - hình ảnh đại diện cho một thế hệ thanh niên lớn lên trong hoàn cảnh đất nước có chiến tranh, sẵn sàng hy sinh không tiếc tuổi thanh xuân, xương máu của mình cho hòa bình, thống nhất của dân tộc...

  • Trong nền văn học Việt Nam hiện đại, tiểu thuyết Số đỏ của Vũ Trọng Phụng là tác phẩm quen thuộc với nhiều thế hệ bạn đọc. Đến nay, mặc dù đã được phổ biến rộng rãi, nhưng không phải mọi cắt nghĩa về nó đã thật thấu đáo, thuyết phục.

  • Nỗ lực không ngừng nghỉ của các nhà nghiên cứu lý luận văn học Việt Nam trong nhiều thập niên qua là giới thiệu, nghiên cứu, tổng thuật các hệ thống lý thuyết để vận dụng vào nghiên cứu thực tiễn văn học.

  • Với 17 truyện ngắn gọn gàng, tập truyện ngắn “Gió thổi trước hiên nhà” vừa được NXB Văn học ấn hành, mở ra một thế giới ngổn ngang, đa tạp của cuộc sống đời thường từ miền quê đến phố thị với đủ mọi cung bậc cảm xúc, những cảnh đời buồn vui, đặc biệt là những thân phận đàn bà nhọc nhằn, cay đắng.

  • Nhãn sách Văn sử tinh hoa thuộc Công ty TNHH Sách và Truyền thông Việt Nam (Tri Thức Trẻ Books) vừa phát hành cuốn "Phong vị xuân xưa - Ngày xuân xem sách biết việc cổ kim". Tác phẩm được sưu tầm, tuyển chọn từ nhiều cuốn sách, báo, tạp chí trong giai đoạn từ 1920 đến khoảng 1945.

  • Mấy năm gần đây, nhiều danh tác Việt đã được phát hành lại, mang đến cho độc giả hiện đại cơ hội tiếp cận dễ dàng hơn các ấn phẩm có tuổi đời trên dưới một thế kỷ. Không đơn thuần là “bình mới rượu cũ”, nỗ lực này còn mang tính gợi mở, góp phần định vị, thúc đẩy đa dạng chiều kích văn chương.

  • “Bốn nhà văn nhà số 4”, NXB Hội Nhà văn, của nhà phê bình Ngô Thảo dày dặn, chia làm bốn phần, tập hợp 35 bài viết của tác giả về bốn nhân vật văn chương nổi tiếng mà sự nghiệp gắn liền với ngôi nhà số 4 phố Lý Nam Đế - tạp chí Văn nghệ quân đội. Đó là Nguyễn Thi, Nguyễn Khải, Nguyễn Minh Châu và Thu Bồn.

  • Truyện ngắn đối với những tác giả trẻ, mới viết văn, nhiều người tự khám phá mình, bao giờ cũng qua một thử thách. Dương Hương - một tác giả trẻ vừa cho ra mắt tập truyện ngắn  “Giá của đàn bà” với nhiều cảm xúc mới mẻ. Chúng tôi xin giới thiệu bài viết của nhà văn Trung Trung Đỉnh về tập truyện ngắn , của tác giả Dương Hương, do Liên Việt ấn hành.

  • Cầm trên tay cuốn “Thời xuân sắc” của nhà văn Huệ Ninh (NXB Thế giới, 2020) - hồi ký của một người phụ nữ bình thường, tôi thật sự xúc động và còn thấy tiếc, tự hỏi sao sách không dày hơn nữa.

  • “Nấp” trong nhà báo Trần Nhật Minh với vẻ ngoài “đồ sộ, quánh màu nước thời gian”, là trái tim thi sĩ nhiều rung động. Cho nên, có lẽ đã lần lữa mãi, thì cũng phải đến ngày tâm hồn chật căng, buộc phải tỏa lan hương chất mà tháng năm cuộc đời mình đã trầm tích.

  • “Hừng Đông” viết về “đêm trước” của cách mạng Việt Nam, giai đoạn trước khi thành lập Đảng Cộng sản Việt Nam (1930) đến cuộc khởi nghĩa Nam Kỳ. Trong bối cảnh ấy, nhà văn không chạy theo sự kiện, biến cố, mà hướng tới con người cụ thể với tư cách một nhân vật văn học - chiến sĩ Cộng sản Phan Đăng Lưu.

  • “Lắng đọng và suy nghĩ” (NXB KH&KT, 2020) cái tên sách khiêm tốn của Tạ Quang Ngọc trở nên cuốn hút tôi. Và sự chắt lọc trí tuệ, cũng như chân thành cảm xúc, chân thành tự bạch trong cuốn sách này đã không chỉ khiến tôi cảm phục tác giả, mở mang tri thức, mà còn nâng thêm cho mình bản lĩnh, bồi đắp tình yêu con người, tình yêu đối với quê hương đất nước và sự nghiệp cách mạng.