Thăm ngôi từ đường của ngành Hát Bội
Di tích Thanh Bình Từ Đường nằm sâu 50m trong kiệt 281, đường Chi Lăng (TP Huế). Sức hấp dẫn của ngôi từ đường được xếp vị trí loại 1 di tích văn hóa cấp quốc gia.
Biển báo hướng dẫn vào di tích.
Đường vào di tích
Khuôn viên ngôi từ đường rộng 339,9 m2 (theo bản đồ địa chính của UBND Phường Phú Hiệp, TP Huế) với bức tường bằng gạch và vữa bao quanh. Nhưng theo người dân địa phương thì ngày xưa Thanh Bình Thự rất rộng, bao trọn cả kiệt 281 Chi Lăng. Xóm Thanh Bình cũng được gọi là “xóm Hát Bội”.
Ông Trần Ngọc Lợi (84 tuổi), người giữ hương khói ngôi từ đường đã 60 năm nay hổ hởi kể cho tôi biết nhiều điều kỳ thú về ngôi từ đường Thanh Bình. Theo ông, ngôi từ đường lúc trước gọi là Thanh Bình Thự được xây dựng vào năm Minh Mạng nhị niên để dùng làm nơi luyện tập cho những nghệ nhân thuộc đội hát Bội Việt Tường trong cung cấm. Một trong hai tấm bia đá trước sân từ đường đã nói về sự việc này. Trải qua hơn 180 năm, màu rêu phong và sự ẩm mốc càng làm tăng thêm vẻ cổ kính và uy nghi cho ngôi từ đường.
Nhìn xa xa trên mái ngói hình đôi rồng uốn lượn (một theo kiểu Việt, một theo kiểu Tàu) như đang cưỡi mây đạp gió khiến tôi cảm giác như đang lâng lâng và thăng hoa trong dòng hoài cổ.
Thự Thanh Bình, kiến trúc văn hóa được triều đình Huế ngày xưa coi trọng chắc hẳn đã được các nghệ nhân thời đó xây dựng rất chi li và tính toán cẩn thận. Cách bài trí của ngôi từ đường cũng thật sự rất mẫu mực cho thuật phong thủy của người Huế xưa.
Cổng từ đường được tạo dựng theo lối hai trụ cao, có trang trí họa tiết xưa trên đỉnh trụ. Vừa bước vào cổng từ đường, tôi bỗng cảm thấy mình trở nên nhỏ bé lại, hay nói chính xác hơn là bị cánh cổng tâm linh đè nén cả người xuống. Và bức bình phong chắn ngang lối vào với điêu khắc con long mã (ngựa hóa rồng) đặc trưng của tâm linh xứ Huế lại càng khiến tôi trở nên khép nép và nhún nhường hơn. Mặc dù tôi biết kiến trúc phương Đông đặc trưng là phải như thế, nghĩa là luôn khiến con người phải khuất phục và sợ hãi.
Cách bài trí cổng và bình phong của ngôi từ đường khiến du khách như từ thế giới thực lạc sang thế giới tâm linh với những bước đi nhẹ nhàng và kính cẩn. Những cây cảnh tranh trí trong sân ngôi từ đường cũng được bài trí theo lối Âm Dương, Ngũ Hành của người xưa. Cách kết hợp hài hòa giữa thiên nhiên và con người trong khuôn viên ngôi từ đường đã tạo cho tôi một cảm giác “Thiền” để chiêm nghiệm và suy ngẫm.
Ông Lợi, người giữ ngôi từ đường cho biết để vào ngôi từ đường không phải là dễ dàng. Bởi xóm Thanh Bình ngày xưa toàn là con cháu của những nghệ nhân hát Bội Huế xưa và ngôi từ đường chỉ có những người trong ngành mới được bước chân đến vào những ngày giỗ tổ. Hiện tại, mặc dù ngôi từ đường đã được công nhận là di tích văn cấp quốc gia được 22 năm (1992 – 2014) nhưng du khách đến đây vẫn thưa vắng và ít ỏi.
Thanh Bình Từ Đường.
Thế giới tâm linh huyền ảo
Khó có ngôi từ đường nào ở Việt Nam có một hệ thống thờ cúng tâm linh phong phú và đa dạng như ở ngôi từ đường này. Đầu tiên, ở gian chính giữa vách tường sau từ đường là bàn thờ Tam vị thánh tổ có công khai hóa nền văn hóa dân tộc và các vị đại vương tiền khai canh, hậu khai canh. Bên trái của các vị thần này lần lượt là bàn thờ Cửu thiên huyền nữ, Ngũ vị sơn thần và bên trái lần lượt là bàn thờ Ngũ Thánh, Tổ ngành Tuồng.
Hai bên tả hữu trong ngôi từ đường là nơi thờ 12 vị tổ nghề (mỗi bên 6 vị). Đó là các tổ thợ rèn, thợ may, thợ nông nghiệp (2 vị), thợ nề, thợ mộc, thợ kinh doanh, buôn bán, làm ăn (2 vị), thợ máy (2 vị), thợ vàng, thợ bạc (Cao Đình Độ, Cao Đình Hưu). Chính giữa từ đường là bàn thờ vị Tổ anh hùng có công với dân tộc và các vị tổ ngành xướng ca của cả nước (chèo, cải lương, hát Bội…).
Ông Lợi kể giai thoại về vị tổ anh hùng dân tộc ở bàn thờ chính từ đường với cách biểu đạt rất hùng hồn lẫn bi tráng. Ông kể vị Tổ anh hùng dân tộc được thờ ở gian chính giữa đầu tiên là một vị tướng Việt Nam đã qua thi võ bên Tàu.
Vua Tàu đã hống hách ra một điều kiện: Nếu đánh thắng võ sĩ của ông ta thì sẽ được là phò mã, hưởng vinh hoa phú quý. Ngược lại nếu thua thì sẽ bị chém đầu trước sân rồng nhằm hạ nhục người nước Nam. Vị tổ anh hùng nhận lời và đã nhấc tên võ sĩ Tàu lên qua vài thế võ, quay nó như quay dế và xé tên võ sĩ ra làm hai mảnh. Sau đó, vì không về được quê hương ông đành phải đã tự tử ở sông Hàn Giang. Lăng của ông hiện vẫn ở núi Ngự Bình (TP Huế).
Bên ngoài ngôi từ đường còn có 2 án thờ ở hai bên tả hữu. Án bên trái thờ các nghệ nhân quá cố như Đào Duy Từ. Án bên phải thờ các anh hùng quá cố, nghĩa sĩ trận vong. Theo ông Lợi, hai án thờ này tuy được thờ ở ngoài nhưng rất quan trọng trong hệ thống tâm linh của ngôi từ đường.
Mỗi vị thần thánh, vị tổ và anh hùng, nghệ nhân ở đây đều có những điển tích kỳ lạ và thú vị. Du khách sẽ có một cách nhìn tổng quát và rất bổ ích về hệ thống bài trí thờ cúng tâm linh của tổ tiên người Huế xưa nếu tham quan được di tích này. Ông Lợi, người “hướng dẫn viên” 84 tuổi sẽ kể về từng vị trong từ đường theo sự tò mò và phát hiện của từng cá nhân du khách.
Ông Trần Ngọc Lợi - người đang hương khói và giữ gìn Từ đường Thanh Bình (Ảnh tư liệu)
Bao giờ có tour du lịch?
Ngoài thế giới tâm linh huyền ảo của ngôi từ đường và kiến trúc cổ của nó, du khách đến đây còn được dịp chiêm ngưỡng về những văn bia thời vua Minh Mạng, bức hoành phi của vua Tự Đức và các sắc phong của vua Khải Định.
Đặc biệt, nếu du khách về thăm đúng dịp Lễ tế tổ hát Bội (14 rằm tháng 3, 16 rằm tháng 7) còn có thể chứng kiến được những nét văn hóa đặc thù của ngành Hát Bội xứ Huế xưa. Bởi, gần 50 nghệ nhân của nhà Hát Duyệt Thị Đường và những gánh Hát Bội khắp cả nước đã tề tựu về đây để giỗ tổ, ôn lại lịch sử ngành và thăm hỏi lẫn nhau.
Theo o Hoàng Thiên Thu, người dân sống tại kiệt 281 Chi Lăng thì cách đây mấy năm Tỉnh đã cho phép tái diễn đúng quy trình Lễ giỗ tổ Hát Bội ở Thanh Bình Từ Đường như những năm 80 của thế kỷ XX (khi đó Lễ giỗ tổ Hát Bội lại được tổ chức ở sân chùa Triều Châu).
Ông Lợi, người giữ ngôi từ đường thì hy vọng Lễ giỗ tổ Hát Bội sẽ lại được tổ chức vào các kỳ Festival. Rồi con đường rộng vào di tích để du khách có thể nhìn thấy ngay khi đi trên đường và các tour du lịch sẽ chọn nơi đây làm điểm đến sẽ được thực hiện… Nhưng mọi việc đều còn phải chờ kinh phí đầu tư của tỉnh và sự quảng bá thông tin di tích đến với du khách và các nhà đầu tư tour du lịch.
Di tích quan trọng nhất của khu phố cổ Gia Hội nếu được đưa vào khai thác du lịch sẽ khiến cho đời sống người địa phương nơi đây thay đổi khác hẳn. Rất mong điều này sớm trở thành sự thật để phố cổ Gia Hội ở Huế sớm hồi sinh và trở thành một “Hội An của Huế”, đóng góp vào ngành kinh tế “không khói” của tỉnh nhà.
Theo Nguyễn Toàn (Đời sống và pháp luật)
Tải mã QRCode
.png "Địa danh học và việc nghiên cứu địa danh các tỉnh Trung Trung Bộ")
-
Nobel văn học 2017: Sự trở về với những nỗi niềm nhân bản. Những tác phẩm của tiểu thuyết gia Kazuo Ishiguro đã “khai mở vực sâu khôn cùng trong sự kết nối bằng cảm quan bồng bềnh của chúng ta với thế giới”. Sơ khảo giải Nobel văn học từ năm 2010 đến nay, phần nào cho thấy sự sống dậy của chủ nghĩa hiện đại, cũng là sự sống dậy của chủ nghĩa siêu hiện đại “sau mối hoài nghi kinh niên của hậu hiện đại về một tinh thần thời đại/siêu tự sự”. Đó đồng thời cũng là dòng chảy âm thầm và mãnh liệt của tính nhân bản - một yếu tố cốt tủy vĩnh hằng của nghệ thuật mà thời đại “văn minh” dường như đang làm tan loãng nhạt nhòa để tiếp sức cho sự lên ngôi của những giá trị vật chất phủ lên chiều tâm linh mầu diệu hun hút dự sẵn trong mỗi con người.
-
Tháng Mười trở về trong hơi thu với lá vàng buông mình trong gió. Cuộc hiến dâng của những trái tim nhạy cảm vang lên diệu âm của nỗi buồn và một phần nhỏ nhoi bí mật đàn bà. Những vần thơ của các tác giả nữ trên ba miền trong số báo tháng 10 gửi vào hư vô lời tự trầm day dứt và ẩn sâu trong nó là những câu hỏi không thể trả lời.
-
Những trang thơ đượm hơi thở biển khơi và rừng núi trong số này, được sáng tác từ các chuyến đi thực tế trong mùa hè vừa qua ở biển Vinh Hiền và rừng A Lưới, sẽ là những trang thơ đẹp do các cây bút từ Hội Nhà văn Thừa Thiên Huế chuyển đến.
-
Kỷ niệm 72 năm Cách mạng Tháng Tám và Quốc khánh 2/9, mở đầu cho số báo này là bài viết: “Cuộc gặp gỡ giữa hai danh nhân văn hóa”, nêu sự kiện trở thành dấu son của lịch sử nước nhà: Trước lúc lên đường sang Paris với vai trò là thượng khách của chính phủ Pháp, Hồ Chủ tịch đã tin tưởng ủy thác, giao Quyền Chủ tịch Nước cho cụ Huỳnh Thúc Kháng gánh vác với phương châm xử thế “dĩ bất biến ứng vạn biến” giữa thời đoạn đất nước trước hiểm họa “ngàn cân treo sợi tóc”... Điều đáng lưu ý nữa là nhân trong bài viết này, tác giả Dương Phước Thu đã sưu tầm được tác phẩm cuối cùng của nhà báo, liệt sĩ Thúc Tề đăng trên tờ Quyết Thắng số 56 ra ngày 20/7/1946, nhan đề BUỔI DIỆN KIẾN ĐẦU TIÊN GIỮA CỤ HỒ CHỦ TỊCH VÀ CỤ HUỲNH THÚC KHÁNG. Sông Hương giới thiệu nguyên văn bài báo quan trọng này đến bạn đọc.
-
Thừa Thiên Huế trong Cách mạng Tháng Tám mang một tầm quan trọng đặc biệt. Chính quyền về tay nhân dân, Ủy ban Nhân dân Cách mạng Lâm thời ra đời, triều đại phong kiến tan rã… Bài viết “Tháng Tám vùng lên Huế của ta” nhắc lại những mốc son chói sáng trong dịp kỷ niệm cuộc cách mạng có tác động lớn đến ý thức cách mạng của quần chúng; đây cũng là dịp gợi nhắc chúng ta nhớ đến những tác phẩm văn học đầy hào khí được sáng tác trong “Ngày hội non sông” và cả sau này.
-
Đang là những ngày hướng đến kỷ niệm dấu ấn giá trị văn hóa của một tờ báo lừng lẫy, Sông Hương tổ chức chuyên đề “100 năm Nam Phong tạp chí”. Chuyên đề nhấn mạnh đến các giá trị văn hóa, những đóng góp lớn của Nam Phong tạp chí vào sự chuyển hướng văn hóa, văn học Việt Nam đầu thế kỷ: cổ súy cho nền văn học mới từ bước khởi đầu; đóng góp về mặt ngôn ngữ trong khai triển ý niệm tiếp nhận văn minh phương Tây, trong nghiên cứu khoa học… qua sự phổ biến và sáng tạo thêm chữ quốc ngữ, đẩy tới một bước mới sự tiến bộ của câu văn xuôi tiếng Việt - văn xuôi nghệ thuật và văn xuôi nghị luận, tranh biện…
-
SHO - Sáng ngày 4/7, Liên đoàn Lao động tỉnh Thừa Thiên Huế đã tổ chức Hội nghị triển khai và phát động Cuộc thi ảnh nghệ thuật - thời sự về giai cấp công nhân Công đoàn Thừa Thiên Huế.
-
Kỷ niệm Ngày Báo chí Cách mạng Việt Nam 21/6 năm nay, Tạp chí Sông Hương giới thiệu đến quý bạn đọc một số tư liệu vừa tìm thấy liên quan đến tuần báo Sông Hương cả hai thời kỳ: thời kỳ do Phan Khôi làm chủ bút và thời kỳ Sông Hương tục bản do Nguyễn Cửu Thạnh quản lý.
-
Tiếng ve đã sôi trên các ngõ đường, Huế đang vào sâu mùa hạ giữa những chuỗi ngày biến đổi khí hậu toàn cầu diễn ra mạnh mẽ. Song mùa hạ bên sông Hương vẫn vời vợi mùa của hoa phượng nhắc nhở về những cuộc lục tìm dấu tích xa xưa, bởi một vùng đất khi đã bỏ quên ký ức, nó sẽ trở thành vùng đất chết.
-
Nằm trong chương trình Tình Sông Hương, sáng ngày 29/05, Tạp chí Sông Hương phối hợp với Siêu thị Co.op-mart Huế, Đoàn TNCS phòng Cảnh sát giao thông tỉnh Thừa Thiên Huế trao 15 suất quà cho các em học sinh nghèo vượt khó tại trường tiểu học số 2 Hương Chữ (Thị xã Hương Trà) nhân dịp nhà trường tiến hành lễ tổng kết và phát thưởng năm học 2016 - 2017.
-
Vào lúc 19h30 ngày 27/05, lễ khai mạc và trình chiếu bộ phim đầu tiên trong tuần lễ phim Đan Mạch đã được diễn ra tại rạp Đông Ba (187 Trần Hưng Đạo) thu hút đông đảo người xem đến dự. Thời gian trình chiếu các bộ phim trong tuần lễ sẽ diễn ra từ ngày 27/05 đến ngày 04/06/2017.
-
Vào lúc 15h ngày 25/05, nhân dịp lễ tổng kết và phát thưởng năm học 2016-2017 tại trường tiểu học Huyền Trân (phường An Tây), Tạp chí Sông Hương đã phối hợp cùng với Siêu thị Co.op-mart Huế trao 15 suất quà cho các em học sinh nghèo vượt khó của trường.
-
Ngày 24/5, tại địa điểm di tích Hải Vân Quan, tỉnh Thừa Thiên-Huế và thành phố Đà Nẵng đã tổ chức Lễ đón Bằng xếp hạng Di tích quốc gia Hải Vân Quan, theo Quyết định 1531/QĐ-BVHTTDL ngày 14/4/2017 của Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch.
-
Vào sáng ngày 18/05, nằm trong khuôn khổ các hoạt động nhân ngày Quốc tế Bảo tàng, Trung tâm Bảo tồn Di tích Cố đô Huế đã tổ chức khai mạc triển lãm tranh của họa sĩ Đặng Mậu Triết với chủ đề “Vọng” tại Trường lang Đại Cung môn (Đại Nội – Huế).
-
Vào lúc 14h ngày 20/05, tại phòng triển lãm thuộc trường Đại học Nghệ thuật Huế đã diễn ra buổi triển lãm của hai nghệ sĩ trẻ Phan Vũ Tuấn và Phan Đình Khánh mang tên “Chuyện chưa kể”.
-
Nhằm ôn lại truyền thống lịch sử và ghi nhận công lao đóng góp của đồng chí Hoàng Lanh – Nguyên Bí thư Thành ủy Huế (1977-1988) đối với phong trào cách mạng thành phố Huế, vào lúc 14h ngày 19/05, Ban Tuyên giáo Thành ủy Huế đã tổ chức buổi giới thiệu và tặng sách “Bí thư Thành ủy Hoàng Lanh với phong trào cách mạng thành phố Huế” (Hoàng Lanh kể, Nguyễn Quang Hà ghi) do Nhà xuất bản Thuận Hóa ấn hành.
-
Vào lúc 9h ngày 19/05, Sở Du lịch tỉnh Thừa Thiên Huế và Đại diện lãnh đạo Công ty CP Vận tải Đường sắt Hà Nội (HARACO) đã có buổi làm việc và thống nhất một số nội dung trong biên bản hợp tác phát triển du lịch giữa các bên nhằm thực hiện “Chương trình liên minh kích cầu du lịch vận chuyển bằng đường sắt” nhằm phối hợp, quảng bá, tiếp thị điểm đến du lịch trong nước nói chung và Thừa Thiên Huế nói riêng.
-
Tối 16/5, tại Quảng trường Trung tâm huyện A Lưới, Sở Văn hóa và Thể thao Thừa Thiên Huế phối hợp với UBND huyện A Lưới tổ chức Lễ khai mạc “Ngày hội Văn hóa, Thể thao và Du lịch các dân tộc miền núi” tỉnh Thừa Thiên Huế lần thứ XII, năm 2017.
-
Sáng 10/5, Sở Văn hóa, Thể thao phối hợp với UBND huyện A Lưới tổ chức họp báo về Ngày hội "Văn hóa, Thể thao và Du lịch các dân tộc miền núi" tỉnh Thừa Thiên Huế lần thứ XII - 2017.
.png)
.png)
