Tản mạn về bìa báo Xuân ngày xưa
TRẦN VIẾT NGẠC
Báo Xuân xưa nay luôn là số báo đẹp nhất, phong phú nhất trong một năm. Bài vở số Xuân được tòa soạn đặt bài trước cho các cây bút thân quen, nổi tiếng từ mấy tháng trước.
 |
Bìa báo số Xuân phải đẹp, ý nghĩa, hấp dẫn độc giả, phải nổi bật giữa các tờ báo Xuân khác.
Báo Xuân còn được xem là quà tặng trang nhã, lịch sự để mua tặng bạn bè, người thân.
Vào thời chúng tôi còn đi học, hơn nửa thế kỷ trước đây, học sinh trung học thường mua những tờ báo Xuân đẹp nhất, bọc giấy kiếng để tặng thầy cô cùng với một bình hoa chưng Tết vào những giờ cuối năm trước khi nghỉ Tết. Phòng khách của nhà giáo ở Huế đầy ắp những tờ báo Xuân màu sắc tươi đẹp cùng với những bình hoa do học sinh tặng.
Bìa báo Xuân thường do các họa sĩ nổi tiếng vẽ.
Tôi còn thấy những bìa báo tuyệt đẹp như số Mùa Xuân Ngày Nay (1937) do hoạ sĩ Nguyễn Gia Trí sáng tác, số Tết Ngày Nay (1940) do danh họa Tô Ngọc Vân.
Bìa tờ Phong Hóa do hoạ sĩ Nguyễn Cát Tường (Lemur). Họ đều xuất thân từ trường Mỹ Thuật Đông Dương.
.jpg) |
Nói đến bìa báo Xuân ngày xưa mà không đề cập đền bìa báo Xuân Canh Tý (1960) của nhật báo Tự Do xuất bản ở Sài Gòn là một thiếu sót khó được tha thứ, bởi lẽ đó là một sự kiện quan trọng trong lịch sử báo chí.
Canh Tý, đề tài Chuột là thích hợp hơn cả. Không phải một con chuột mà đến năm con chuột. Kích cỡ lớn nhỏ, màu sắc đậm nhạt khác nhau, năm con chuột đang đục khoét tan hoang một quả dưa hấu đỏ, vỏ dưa màu vàng! Cẩn thận, tác giả còn ghi chữ Canh Tý bằng Hán văn lên góc trái bức tranh. Có điều khác thường là không có tên tác giả, vừa có vẻ đẹp của một bức họa dân gian vừa trông như một bức tranh sơn mài truyền thống, có thể cắt ra để treo ở phòng khách.
 |
 |
| Bìa báo tết Ngày Nay 1937 | Bìa báo xuân Canh Tý của báo “Tự Do”. 1960 |
 |
 |
Và thế là có nhiều độc giả cắt bìa báo Xuân Canh Tý để treo làm Tranh Tết dân gian trong phòng khách. Họ lại có sáng kiến treo ngược bức tranh: Vỏ quả dưa màu vàng nổi bật trên nền màu đỏ. Chẳng ai biết hoạ sĩ muốn gửi gắm điều gì. Muốn hiểu chỉ có cách suy đoán, suy diễn.
Dưa hấu đỏ là trái cây không thể thiếu trên bàn thờ ngày Tết của Miền Nam. Chưng trong phòng khách, rồi hết ba ngày Tết, quả dưa được bổ ra để đoán vận mệnh của gia chủ. Ruột đỏ, không xốp và ngọt là điềm gia chủ sẽ hạnh phúc phát tài, phát lộc… trong năm mới!
Nhưng có ai đó đã suy diễn theo chiều bất lợi cho tòa soạn và tác giả bức họa. “Họ” đem suy diễn đó mách lẻo với Dinh Độc Lập. Rằng năm con chuột là ám chỉ năm anh em gia tộc họ Ngô và quả dưa đỏ bị đục khoét tan hoang là có hình thể bản đồ đất nước.
Hậu quả là cơn giận dữ của chính quyền bùng lên. Bức tranh bìa không ký tên thì lấy ai mà “bắt bỏ bót”! Thế là vào ngày mồng năm Tết Canh Tý, một đội cảnh sát đến đập tan hoang tòa soạn báo Tự Do và hốt hết các tờ báo Xuân chưa phát hành hết ở tòa soạn.
Thế thì vô tình, ý nghĩa của bìa tờ báo đã được chính quyền xác nhận, năm con chuột tự nhiên có tên tuổi và quả dưa đỏ tan nát là hình ảnh đất nước!
Nhưng phải tìm cho ra ai là tác giả của tranh bìa báo. Phải chăng là Phạm Tăng (?), họa sĩ đã chuyên vẽ hý hoạ và biếm hoạ cho tờ báo lâu nay. Ông cũng đã từng bị bắt bỏ bót Catinat 3 tuần vào năm 1958.
Có thể tòa soạn đã khai cho Phạm Tăng vì Phạm Tăng đã đi du học ở Ý năm 1959. Thế là dư luận cũng cho Phạm Tăng là tác giả, ngoài ông ra ai mà dám “giỡn mặt” nếu không ở ngoài vòng cương tỏa.
Nhà văn Bửu Ý cũng tin như thế cho nên khi có dịp gặp Phạm Tăng ở Paris, ông cũng không tìm hiểu thêm.
Vậy mà cách đây năm năm (2012), tình cờ tôi được đọc một bài báo trên mạng. Tôi chú ý vì cái tên người bạn cũ, Xuân Đài.
Bạn tôi đã công phu tìm hiểu ai là tác giả đích thực. Ông liên lạc với thư viện Đại học Cornell (Mỹ) để có được phóng ảnh của bìa tờ báo Tự Do Xuân Canh Tý. Đại học Cornell là nơi lưu giữ tất cả những ấn phẩm sách báo của miền Nam từ năm 1954 đến 1975. Có ảnh bìa báo Xuân rồi, ông tìm cách tiếp cận những thông tin từ nhiều nguồn để xác minh. Nhà văn Nguyễn Tường Thiết, con trai nhà văn Nhất Linh cho biết: “Vào năm 1960, trên bìa báo Tự Do xuân Canh Tý, xuất hiện bức tranh năm con chuột đang đục khoét một quả dưa đỏ.
… Người ta đoán mò họa sĩ Phạm Tăng là tác giả. Nhưng cha tôi cho chúng tôi biết tác giả là một người rất thân cận với ông: họa sĩ Nguyễn Gia Trí”. (Nguyễn Tường Thiết, Sự thật về cái chết của Nhất Linh).
 |
|
Bìa báo Xuân Tự Do Canh Tý 1960 của HS Nguyễn Gia Trí - Ảnh: internet |
Họa sĩ Nguyễn Gia Trí chính là người gần gũi với Nhất Linh, đã vẽ bìa cho các sách của nhà xuất bản Phượng Giang do Nhất Linh chủ trương.
Xuân Đài lại nhờ một người bạn ở Paris và nhờ liên lạc với Phạm Tăng để xác minh… Phạm Tăng cho biết ông không phải là tác giả bìa báo Xuân Canh Tý của Tự Do. Tác giả chính là Nguyễn Gia Trí.
Con cháu Nguyễn Gia Trí hiện còn cũng xác nhận như vậy. Tôi mượn lời bạn tôi để kết thúc bài báo này: “Nguyễn Gia Trí là họa sĩ lớn của Việt Nam. Một nhân cách lớn. Trong sự nghiệp hội họa của ông, các nhà nghiên cứu ít khi nhắc đến bức tranh chuột này… nhưng bức tranh ấy đã có một vị trí đặc biệt trong lịch sử chính trị cũng như báo chí Việt Nam”.
T.V.N
(TCSH336/02-2017)
Tải mã QRCode
.png "Địa danh học và việc nghiên cứu địa danh các tỉnh Trung Trung Bộ")
-
TÔ NHUẬN VỸ
Lớp sinh viên chúng tôi tốt nghiệp Khoa Văn - Sử trường Đại học Sư phạm Hà Nội năm 1964, đúng vào thời điểm Mỹ đánh phá miền Bắc và Mặt trận Dân tộc giải phóng miền Nam kêu gọi con em miền Nam đang ở miền Bắc hãy trở về chiến đấu cho quê hương. -
Giải phóng quân Huế với phong trào Nam tiến
PHẠM HỮU THU -
Sau ba năm đi giang hồ Trung Quốc. Nguyễn Du trở về, ở tại Thăng Long từ cuối năm 1790 cho đến năm 1794. Đó là ba năm «Chữ tình chốc đã ba năm vẹn», lưu lại trong Lưu Hương Ký của Hồ Xuân Hương.
-
Báo Tin Tức Chúa Nhựt, 3.11.1940 mở đầu bằng mấy hàng như sau: “Hai mươi chín tháng Chín Annam (20 Octobre 1940). Thêm một ngày đáng ghi nhớ. Một người đã mất: cụ Sào Nam Phan Bội Châu”
-
Với giọng văn sinh động, pha chút hài hước, hình minh họa ngộ nghĩnh, phù hợp với lứa tuổi học trò: “Chuyện kể về thầy trò thời xưa”, “Những tấm lòng cao cả” hay bộ văn học teen “Cười lên đi cô ơi”… sẽ đem đến cho độc giả nhiều cung bậc cảm xúc và hoài niệm.
-
Trong tất cả các Ni sư Phật giáo mà tôi được biết và chịu ơn hoằng pháp vô ngôn, có lẽ người gần gũi với tôi nhất trong đời là Cố Đại Trưởng lão Ni chúng – Sư Bà Cát Tường - nguyên trụ trì chùa sư nữ Hoàng Mai ở Thủy Xuân – Huế.
-
LTS: Nhà thơ, nhà văn Thanh Tịnh năm 78 tuổi sức khỏe không còn như buổi thanh niên, nhưng ngòi bút của ông vẫn còn cái sung sức của một người đã từng yêu du lịch và làm nghề hướng dẫn khách du lịch toàn Đông Dương. Xin trân trọng giới thiệu với bạn đọc những trang hồi ký đầy lý thú của Thanh Tịnh.
-
NGUYỄN XUÂN HOA
Tôi không có dịp được học với thầy Phạm Kiêm Âu, người thầy nổi tiếng ở Huế, nhưng lại có cơ duyên cùng dạy ở trường nữ trung học Đồng Khánh với thầy trong các năm 1974 - 1975. -
Vậy là nhà thơ Phạm Ngọc Cảnh đã về cõi thiên thu giữa một sáng mùa thu Hà Nội lay phay gió mù u!...Trước khi chưa kịp được vuốt mắt, dường như đôi đồng tử của ông vẫn còn lưu giữ lại hình ảnh đau đáu về con sông Cụt quê nhà.
-
Với một tướng lãnh võ biền, thì mục tiêu cuộc dẹp loạn là đánh tan loạn quân, rồi ca khúc khải hoàn, ăn mừng chiến thắng.
-
PHÙNG TẤN ĐÔNG
“Đời của nó như thể bềnh bồng
Cái chết của nó như thể an nghỉ”
F.Jullien
(Dẫn nhập cuốn “Nuôi dưỡng đời mình - tách rời hạnh phúc” - Bửu Ý dịch, 2005) -
THANH TÙNG
Hiệp định Genève ký kết, sông Bến Hải tưởng chỉ là giới tuyến tạm thời, không ngờ đã trở thành ranh giới chia cắt đất nước Việt Nam hơn 20 năm. Nỗi đau chia cắt và biết bao câu chuyện thương tâm, cảm động đã diễn ra ở đôi bờ Hiền Lương kể từ ngày ấy. Nhiều cuộc tình đẫm máu và nước mắt. Có những đôi vợ chồng chỉ ở với nhau đúng một đêm. Có người chồng Bắc vợ Nam, khi vợ được ra Bắc thì chồng lại đã vào Nam chiến đấu, đời vợ chồng như chuyện vợ chồng Ngâu.
-
“Thưởng thức là ngưỡng cửa của phê bình. Chưa bước qua ngưỡng cửa ấy mà nhảy vào cầm bút phê bình thì nhất định mắc phải những sai lầm tai hại. Không còn gì ngượng bằng đọc một bài người ta đem dẫn toàn những câu thơ dở và những câu ca dao dở mà lại đi khen là hay”. (Vũ Ngọc Phan, trích từ Hồi ký văn nghệ, tạp chí Văn Học, Hà Nội, số 4 năm 1983, trang 168).
-
VƯƠNG TRÍ NHÀN
I
Hè phố Hà Nội vốn khá hẹp, chỉ có điều may là ở cái thành phố đang còn lấy xe đạp làm phương tiện giao thông chủ yếu này, người đi bộ có phần ít, phía các phố không phải phố buôn bán, vỉa hè thường vắng, bởi vậy, nếu không quá bận, đi bộ lại là cái thú, người ta có thể vừa đi vừa nghỉ, thoải mái. -
Gặp người thư ký của cố Thủ tướng Phạm Văn Đồng năm xưa, tôi có dịp biết thêm những tình tiết mới quanh câu chuyện hơn 30 năm về trước khi tiểu thuyết “Búp sen xanh” của nhà văn Sơn Tùng được tái bản lần đầu.
-
THẾ TƯỜNG
Ký
"Quê hương là chùm khế ngọt
cho con trèo hái cả ngày" -
Một nhà báo Pháp sắp đến Việt Nam để tìm lại một di sản chiến tranh, nhưng ở một khía cạnh nhân văn của nó - đó là những con người, địa điểm từng xuất hiện trong các bức ảnh mà nữ phóng viên chiến trường nổi tiếng Catherine Leroy ghi lại trong cuộc tấn công Mậu Thân vào thành phố Huế.
-
Thanh Minh là bút danh chính của Nguyễn Hưu(1), người làng Yên Tập, tổng Phù Lưu, huyện Can Lộc, nay là xã Tân Lộc, huyện Lộc Hà, tỉnh Hà Tĩnh.
-
LTS: Nhà văn Lan Khai tên thật là Nguyễn Đình Khải, sinh năm Bính Ngọ 1906 ở Tuyên Quang, song lại có gốc gác dòng họ Nguyễn ở Huế. Ông nổi tiếng trên văn đàn Việt Nam từ những năm 1930 - 1945, được mệnh danh là “nhà văn đường rừng”, để lại hàng trăm tác phẩm văn học, trong đó có gần 50 cuốn tiểu thuyết.
-
Thực tế lịch sử gần 70 năm qua đã khẳng định rằng Cách mạng Tháng 8 năm 1945 và sự ra đời của nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa là kết quả của hành trình 30 năm tìm đường cứu nước của Bác Hồ và là kết quả tất yếu từ công lao to lớn của Bác chuẩn bị cho việc tiến hành cuộc cách mạng giải phóng kể từ ngày Bác về nước.
.png)
.png)
