Lễ hội Ada – tín ngưỡng dân gian độc đáo
Cứ đến gần cuối năm, khi lúa trên rẫy đã đến độ chín vàng. Trời đông cũng đang se sắt lạnh, sương trắng bồng bềnh bay trên đỉnh núi A Túc là lúc mà toàn thể dân làng dù là tộc người Pacôh, TàÔi, Cơtu hay Pa hy.
Sinh hoạt vui chơi của dân làng trong dịp Tết A Da
Tất thảy họ đều náo nức chuẩn bị gạo, nếp những đồ ăn thức uống ngon nhất, thứ mặc trên người đẹp đẽ nhất để chuẩn bị đón khách quý, bắt đầu của một mùa lễ hội, gọi là “Ycha Ada” hay còn gọi lễ đón mừng cơm mới. Nghi lễ tín ngưỡng dân gian độc đáo của tộc người sinh sống trên dãy Trường Sơn đầy kỳ bí.
Những lần đi thăm lễ hội các làng A Đên (Bắc sơn), làng Peđut (Hồng Trung) khi mà cả làng đang tiến hành nghi lễ Ada của đồng bào Pa côh nơi đây, chúng tôi bắt gặp rất nhiều nghi lễ còn mang tính huyền bí mà trong đời sống hiện đại chúng ta khó lý giải vì sao có những hiện tượng kỳ lạ đến vậy, tại sao các tộc người ở đây vẫn còn lưu giữ khá vẹn nguyên những nét độc đáo của lễ hội truyền thống xưa nó đã tồn tại khá lâu và bền bỉ với thời gian trong khi nhiều nơi đã ít nhiều bị mai một do sự biến đổi của đời sống hiện đại…?
Những bậc cao niên là trưởng họ, là các hội đồng già làng bởi họ luôn thể hiện vai trò trụ cột trong việc xử lý giải quyết những vấn đề của dòng họ, của dân làng. Phải chăng hội đồng già làng vẫn là nhân vật phát huy tích cực vai trò của mình hiện nay ở các bản làng của đồng bào các dân tộc? Vai trò chủ đạo trong mùa lễ hội thể hiện rất rõ nét, chính già làng, người uy tín và trưởng họ luôn đứng đầu để giải quyết các vấn đề nổi cộm hay hệ trọng của bản mình. Bất kỳ một lễ hội nào, trước khi lễ hội được tổ chức thì các già làng phải bàn kế hoạch tiến hành trình tự như thế nào, từ khách mời, vấn đề con người hậu cần đón tiếp khách, vật chất để mở một kỳ lễ hội thật sự đúng nghi thức tín ngưỡng vốn có và một điều hệ trọng không kém là phải thể hiện tính cộng đồng trong đó vai trò người đứng đầu được bình chọn rất kỹ càng là người thật sự có uy tín để điều hành lễ hội lớn.
Khi mọi việc đã bàn đi đến thống nhất, các già làng tiếp tục phân công từng dòng họ tiến hành triển khai ở hộ gia đình (các bếp), phải tuân thủ và sự tuân thủ tự nguyện của các thành viên trong dòng họ. Mọi người hăng say tiến hành công việc được phân công. Thường là người đàn ông lên rừng tìm kiếm các loài thịt rừng như chuột rừng, ếch đá, nhộng ong hay cá suối... Phụ nữ kiếm sản vật từ măng rừng, đọt mây, đoác.. các loại lá cây rừng sử dụng chế biến các món ăn truyền thống như lấy lá đót non để làm bánh A Quát, lá làm Peng, clưm, cloar .. làm dậy mùi thơm của món ăn truyền thống.
Nếu không phải là cư dân sinh sống quen thuộc với môi trường tự nhiên của rừng thì không thể nào kiếm được những thứ gia vị thơm, ngon, đặc sản đến như vậy. Sống lẻn cùng núi đá, thân thuộc cùng rừng sâu núi thẳm, ở đó mới có được, tìm về được những hương vị đầy bản sắc.
Hàng năm, khi mùa màng vừa thu hoạch xong tất cả mọi người đều tự giác đi tìm mua hoặc lên rừng tìm những đồ lễ vật để sắm hội hoặc cúng Zàng và thết đãi khách quý dự hội.
Lễ hội ADa hay Kârlohkumo, là lễ hội lớn và quan trọng nhất trong năm của dân tộc Pacôh. Lễ hội được định ngày cụ thể thường nhằm vào ngày 06 tháng 11 Âm lịch theo quan niệm của người Pacoh là ngày đẹp nhất trong năm gọi là “Kixay klang loh” vầng trăng tròn, sáng trong và có ý nghĩa là ngày may mắn nhất để tiến hành nghi lễ Ada (Ycha Ada) lễ ăn cơm mới.
Lễ hội bắt đầu rộn rã khi những khách mời đã đến. Khách quý đi từng đoàn thường buổi sáng mang theo nào lợn, bò (vật bốn chân) từ nhà Khơi và các con gà, vịt, cá…(vật hai chân, không chân) từ Cuda mang đến góp vui cùng lễ hội.
Trong làng, gia đình nào cũng phải chuẩn bị ba mâm đồ để cúng, tạ ơn các Zàng: Mâm dành cho Zàng Xứ (Núi), Zàng Tro (Lúa), Zàng Ngũ cốc (A ưm Adủa, Atoong, (Bắp ngô, kê, đậu các loai.. ) và cây cỏ, củ quả .. Mâm dành cho Ârvai Kumủi (Linh hồn người chết).
Thường đối với Zàng Xứ phải cúng đến con vật to, linh thiêng như trâu hoặc dê và đối với con Lợn, con gà cúng dâng cho Zàng Tro, Ku mủi … để tạ ơn sự phù hộ độ trì của những vị thần một năm qua đã cho mưa thuận gió hòa, lúa chất đầy kho, gà lợn nuôi lớn nhanh như thổi, con người khỏe mạnh không ốm đau với sự cầu nguyện thành lời khấn: “Ơ Zàng, ơn Zàng và tạ ơn Ype Zàng chỉ là những lễ vật mọn, mà tấm lòng thành, mong Zàng phù hộ để mọi người ai cũng được khỏe khoắn, không ốm bệnh, không chết chóc.. nếu được như vậy thì con người mới có sức khỏe tốt để cày cấy và làm nương rẫy, có mùa màng, ngũ cốc để cúng và dâng Zàng chứ.. ờ Zàng ...”.
Cũng trong nghi lễ cúng tế thần linh, ngoài mâm cúng dành cho các Zàng, mỗi gia đình chuẩn bị các mâm cúng cho khách quý là Khơi (Nhà chồng của cô con gái – chị em gái của gia chủ) hoặc Cuda (Nhà bố mẹ đẻ con dâu của gia chủ) và họ hàng làng trên bản dưới (người thân thích của gia chủ) được mời dự lễ hội. Tục này gọi là Târlêh (Lễ báo cáo Zàng của gia chủ việc khách mời vào làng dự hội). Nếu tốp khách mời đông thì mâm lễ tương ứng với số lượng đoàn đến dự lễ. Nghi lễ này rất quan trọng nếu không cúng đúng phong tục hễ xảy ra sự cố như có người bị đau bệnh sẽ là mối lo ngại do “Zàng trách móc” lễ lạt không chu đáo của gia chủ khi mời khách đến dự lễ tại làng hoặc gia đình mình. Do vậy, gia đình nào đã làm Ada đều chú trọng vào các trình tự của tục này để “vừa lòng Zàng” thì lúc đó lễ hội mới thành công.
Tính chất hoạt động diễn ra thường xuyên các dòng họ tổ chức theo nghi thức cúng bái thần linh với các lễ vật, cách thức nội dung bài cúng do các tộc trưởng cúng bái thần linh để phần nghi lễ trang trọng. Khi lễ đã được tiến hành đúng theo trình tự thì là lúc phần hội được tổ chức linh đình. Hội ở đây tổ chức vui chơi hát múa, giao lưu cùng các vị khách được mời chung vui cùng con cháu trong làng. Các món ăn truyền thống đặc biệt từ các mâm cúng cũng được dọn ra tiếp đãi khách quý thưởng thức.
Trong Đề án về “Bảo tồn phát huy các giá trị văn hóa các dân tộc huyện A Lưới, Thừa Thiên Huế" việc bảo tồn lễ hội Ada truyền thống của đồng bào được tổ chức thường xuyên vào dịp cuối năm khi mùa màng đã thu hoạch xong. Với những nghi thức diễn xướng qua lễ hội này đã cho thấy nét đẹp bản sắc văn hóa mà tộc người trên dãy Trường Sơn có được nó đều bắt nguồn từ chính họ là chủ thể sáng tạo văn hóa đó đã bao đời nay gìn giữ, tô đậm làm đẹp thêm, sáng tạo nên giá trị độc đáo hấp dẫn du khách khi đặt chân và thưởng thức chiêm nghiệm lễ hội, cùng với tiếng nói ngôn ngữ là sản phẩm văn hóa và là nhân tố cấu thành của văn hóa bởi “từ nền tảng Nam Á ở sâu trong nội địa núi rừng đã phân hóa dần thành Môn Khơme và tộc người thuộc ngữ hiện đại như Ba na, Cơ tu, Khơ mú …”.Trong vô vàn những cái đẹp của văn hóa các dân tộc, một chấm phá cái đẹp từ văn hóa bản địa của các tộc người Pa côh, Tà ôi, Cơ tu đã tạo nên bản sắc văn hóa độc đáo hấp dẫn và đầy ấn tượng.
Theo aluoi.thuathienhue.gov.vn
Tải mã QRCode
.png "Địa danh học và việc nghiên cứu địa danh các tỉnh Trung Trung Bộ")
-
Nằm trong chương trình phối hợp với các cơ quan, ban ngành, đoàn thể trong việc xã hội hóa hoạt động văn học nghệ thuật trên địa bàn tỉnh Thừa Thiên Huế; Hội Liên hiệp Văn học Nghệ thuật Thừa Thiên Huế đã phối hợp với Vườn Quốc gia Bạch Mã tổ chức Trại sáng tác văn học nghệ thuật chủ đề “Ấn tượng bạch Mã 2009”. Trại bao gồm một số hoạt động như: Triển lãm ảnh đẹp Bạch Mã, Thư pháp với môi trường, sáng tác thơ văn, nhạc, ảnh... Trại sáng tác văn học nghệ thuật diễn ra từ ngày 29/ 04 đến 01/ 05/ 2009...
-
Số 243 tháng 5/2009 của Tạp chí Sông Hương vừa phát hành với nhiều bài viết mới của các nhà văn, nhà thơ và các nhà nghiên cứu...
-
Nhân kỷ niệm 34 năm ngày giải phóng hoàn toàn miền Nam, thống nhất đất nước, sáng ngày 25/04, đoàn Chi hội Nhà Văn Việt Nam tại Thừa Thiên Huế đã tổ chức đi thực tế sáng tác tại công trình xây dựng hồ Tả Trạch ở thượng nguồn sông Hương, thuộc xã Dương Hoà, huyện Hương Thuỷ.
-
Với chủ đề "Nghề truyền thống Huế - Bản sắc và phát triển", Festival nghề truyền thống 2009 diễn ra trong bối cảnh kỷ niệm 110 năm cầu Trường Tiền và chợ Đông Ba, được tổ chức vào ngày 12 đến 14/06, nhằm tôn vinh các nghề truyền thống gốm sứ, sơn mài và pháp lam...
-
Mấy ngày gần đây giới hoạ sỹ ở Huế rất xôn xao về việc 12 bức tranh tranh nude ( khoả thân)của hoạ sỹ Nguyễn Kim Đính không được tham dự triển lãm, tranh của anh bị Sở Văn hoá, Thể thao và Du lịch ( VHTTDL) Thừa Thiên Huế xếp loại “ 12 tác phẩm của họa sĩ Nguyễn Kim Đính có một số bức chất lượng nghệ thuật chưa cao, có nội dung không phù hợp với thuần phong mỹ tục Việt Nam ” .
-
Tối ngày 7/4, Nhà hát Nghệ thuật Truyền thống Cung đình Huế ( thuộc Trung tâm Bảo tồn Di tích Cố đô Huế) đã tổ chức chương trình biểu diễn nghệ thuật tại Nghinh Lương Đình và dạ nhạc tiệc trên thuyền cung đình.
-
Số 242 tháng 4/2009 của Tạp chí Sông Hương vừa phát hành với nhiều bài viết mới của các nhà văn, nhà thơ và các nhà nghiên cứu...
-
Chiều ngày 27/03, tại số 4 Hoàng Hoa Thám Huế, Hội Liên hiệp Văn học Nghệ thuật, Hội Nhiếp ảnh Thừa Thiên Huế, Phòng Văn hóa Thông tin thành phố Huế phối hợp tổ chức triển lãm ảnh nghệ thuật “ Việt Nam, con người và đất nước tôi yêu”, gồm những tác phẩm ảnh đen, trắng về đất nước và con người Việt Nam của nghệ sỹ nhiếp ảnh Nhật Bản Takaiwa Shin.
-
Tối ngày 24/03, tại trụ sở hội Liên hiệp Văn học Nghệ thuật Thừa Thiên Huế, Tạp chí Sông Hương, Hội Nhà văn Thừa Thiên Huế đã tổ chức buổi giao lưu, trao đổi giữa với nhà văn Võ Nhị Xuân Hà (Phó Ban công tác Nhà văn trẻ của Hội Nhà văn Việt Nam) về văn học trẻ hiện nay.
-
Sáng ngày 27/03, tại Trung tâm Văn hoá Thông tin tỉnh Thừa Thiên Huế, Câu lạc bộ (CLB) UNESCO thơ Đường Việt Nam đã tổ chức Ngày hội thơ Đường Việt Nam lần thứ IV, với hơn 500 đại biểu từ các tỉnh, thành trong cả nước về dự.
-
Tối ngày 25/03, Trung tâm BTDT CĐ Huế đã tổ chức đêm thơ Nguyễn Khoa Điềm tại bến Nghinh Lương Đình, nhằm giới thiệu đến với công chúng yêu thơ chân dung thơ của một nhà thơ xứ Huế và những đóng góp của ông đối với dòng thơ hiện đại Việt Nam.
-
Trong không khí sôi nổi của các hoạt động chào mừng lễ kỷ niệm ngày giải phóng Thừa Thiên Huế (26/3/1975-26/3/2009), Trung tâm BTDT CĐ Huế sẽ tổ chức đêm thơ Nguyễn Khoa Điềm tại bến Nghinh Lương Đình.
-
Sáng ngày 22-3, nhận lời mời của tạp chí Văn hóa Quân sự (cơ quan thường trú Miền Trung-Tây Nguyên) và Hội Nhà văn Đà Nẵng, nhóm anh em văn nghệ sỹ Huế trên 20 người gồm các nhà văn, nhà nghiên cứu, nhà thơ, nhạc sỹ và nghệ sỹ trình diễn... đã đến tham dự chương trình thơ, nhạc, triển lãm ảnh với chủ đề: “Hội ngộ Hải Vân Quan” tại đỉnh đèo Hải Vân.
-
Nhân kỷ niệm 140 năm ngày danh nhân Đặng Huy Trứ đưa nhiếp ảnh vào Việt Nam và khai sinh hiệu ảnh Cảm Hiếu đường, hiệu ảnh đầu tiên ở Việt Nam, kỷ niệm 56 năm ngày ngày truyền thống Nhiếp ảnh Việt Nam; Hội Liên hiệp Văn học Nghệ thuật- Hội Nhiếp ảnh Thừa Thiên Huế và Phòng Văn hoá Thông tin thành phố Huế tổ chức khai mạc 2 phòng triển lãm ảnh "Gia đình Việt Nam xưa" và triển lãm các "Tác phẩm được giải thưởng qua thời kỳ trong suốt 30 năm qua".
-
Tập tranh Sông Hương của họa sĩ Gérald Gorridge, giảng viên Đại học Hình ảnh Angouleme, được ra mắt ngày 9/3 tại trụ sở Hội người Việt Nam tại Pháp ở Paris.
-
NGUYỄN KHÁC PHÊ (Đọc “Nửa vòng đất lạ buồn vui xứ người” của Bảo Cường) Tôi tin là Bảo Cường không tự ái khi bị (hay “được”) gọi là “nghệ sĩ hát rong”. Vì không dễ có được danh hiệu này. Người nghệ sĩ không hề bị trói buộc, chẳng hề ra giá “cát-sê”, gần gũi với nhiều tầng lớp công chúng ở mọi phương trời mới được tặng danh hiệu dân dã mà đáng yêu đó.
-
Sáng ngày 17 - 2 - 2009, Tạp chí Sông Hương phối hợp cùng Hội Nhà văn TT. Huế tổ chức buổi ra mắt tập truyện ngắn đầu tay của tác giả Nguyễn Đặng Mừng: Bóng chiều hôm (Nxb Hội Nhà văn, 2009). Đến dự có đông đảo các nhà văn, dịch giả, những người có uy tín trong hoạt động văn học nghệ thuật như: Trần Thùy Mai, Nguyễn Khắc Thạch, Tô Nhuận Vỹ, Bửu Ý, Thái Kim Lan, Đặng Tiến…
-
“…Mới ngày nào của buổi sáng hội ngộ mùa thu 2008, các bạn trẻ cùng nhau thảo luận về sân chơi cho văn chương trẻ, nhận ra sự bơ vơ mà như một lời tự tình rất thực đã so sánh: “Con nai vàng ngơ ngác của nhà thơ Lưu Trọng Lư còn có thảm lá vàng để dẫm lên, còn những bước chân tập tễnh vào chốn văn chương của những cây bút trẻ đã không biết dẫm lên đâu trong mênh mông cuộc sống xô bồ hiện tại”.
-
Có thể nói như vậy về cuộc “ra quân” cùng lúc của 14 họa sĩ trẻ tại cơ sở “Nghệ thuật không gian mới” ở thôn Lại Thế (xã Phú Thượng, Phú Vang) chiều ngày 21/12/2008.
-
Sáng sớm ngày 7-12-2008, giữa rừng thông bên núi Ngũ Phong, phường An Tây TP Huế đã diễn ra Đại lễ khánh thành đền thờ vua Trần Nhân Tông (TNT) - nhân kỷ niệm 750 năm ngày sinh vua TNT 7/12/1258-7/12/2008 và 700 năm ngày mất 1308-2008 do Sở Văn hóa - Thể thao và du lịch tỉnh Thừa Thiên Huế long trọng tổ chức trong khu Trung tâm văn hóa Huyền Trân.
.png)
.png)
