Hàng rào mỹ thuật

15:31 18/11/2008
LÊ BÁ ĐẢNGNgày còn giặc, bọn chúng nó ồ ạt đem tất cả khí giới tối tân, chất độc hoá học, cho đến cả hàng rào điện tử đến Trường Sơn để ngăn cản sự đi lại của cả dân tộc ta và cố ý chia cắt đất nước ra làm hai.

Không hiểu sao mà chúng ngây ngô đến thế! Ở Việt : “chông đã thành gai”. Mạch máu hồng vẫn có đường gai là gai lửa qua lại và đánh đổ cả sức mạnh, tài năng, trí óc, và tất cả mưu mô hiểm độc xâm chiếm của chúng.
Suy đi nghĩ lại cho kỹ thì chúng giàu có hơn ai cả, dân lại đông, đầy cả đại học này, đạo giáo kia, cả lũ giáo sư hạng nặng hạng nhẹ, sách vở lý thuyết trên trời dưới đất không thiếu, mà không biết cái lẽ tầm thường của con người là từ xưa đến nay không một sức mạnh nào, dù có hung ác đến đâu đi nữa cũng không thể nào đàn áp được một dân tộc đã biết đồng lòng quyết tâm giữ vững cách sống của họ. Thứ nhất là dân tộc Việt .

Đến đây tôi không muốn ra ngoài đầu đề chính là: “dựng nên hàng rào mỹ thuật” trên những nơi mà quân giặc đã cố ý dựng nên “hàng rào điện tử”.
Chúng ta còn đang thiếu thốn vật chất nhưng cái văn hiến của chúng ta cho chúng ta biết là ở trên đời này không có chi quý, đẹp bằng mỹ thuật và mỗi khi...cái mỹ thuật ấy đã ăn sát vào đất đai, núi rừng và lòng người thì còn lại mãi mãi và đẹp hơn chi hết.
Không thể so sánh cái “hàng rào mỹ thuật” của ta với bất cứ cái chi đã có, cho đến cả “Vạn lý trường thành” của Trung Hoa. Vạn lý trường thành là để ngăn cản quân ngoại xâm.
Ở đây trái lại chúng ta còn muốn mời tất cả các dân tộc (cả kẻ thù) đến đây để chiêm ngưỡng cái hàng rào mới mẻ tự nhiên mà họ không có và không thể có.

Hàng rào mỹ thuật” là thế nào? Là một thứ mỹ thuật rải rác nhiều nơi, ăn sát vào núi rừng tạo hoá, làm đẹp thêm thiên nhiên, ăn sát vào lòng người bất cứ ai, cho đến cả bọn giặc, kẻ thất học, người thông thái. Hơn nữa chúng ta sẽ dựa vào mỹ thuật này để làm ăn sinh sống một cách sang trọng và cao hãnh. Ngày nay dọc theo con đường số 9 ngon lành có nhiều nơi cây cối đã mọc lại tươi tốt, có nhiều khe suối mát mẻ, có nhiều động, có cả khe nước nóng, có nhiều hòn núi nho nhỏ xinh xinh, có cả gió Lào thêm vào cái nắng chang chang như lửa đốt, có cả mưa dầm làm mềm cả núi đá, bên các khe suối có nhiều hòn đá lớn nhỏ láng bóng rất xinh như trời đất đã đẽo gọt cho vui mắt loài chim, loài vượn, heo rừng, voi rú. Tôi đã đến xem và đã tưởng tượng: có thể mỹ thuật hoa mấy cái động (động cứt dơi) có thể trở nên nơi kỳ quái đón tiếp khách du lịch trong và ngoài nước. Chúng ta có thể có  nhiều nhóm nghệ sỹ trẻ đang muốn tìm ra cái chi mới lạ chứ không chịu cúái đầu mãi mãi mòn ghế nhà trường để rồi suốt đời vẽ mấy bức tranh trên bố, trên giấy, trên lụa nhỏ nhen, vẽ mấy cô đứng, mấy cô nằm hay cắm hoa chải tóc để nịnh hót con mắt mấy người du lịch tầm thường; hay đắp mấy cái tượng ông này bà kia, bắt chước Tây, Tàu, Nga, Mỹ rồi cùng nhau mèo khen mèo dài đuôi đó thôi. Lại có nhóm bày ra sắp đặt rồi lung tùng beng sắp với đặt kêu la là đẹp và dù có đẹp đi nữa thì cũng là bắt chước đường lối của nước ngoài.

Cái tranh, cái đẹp của chúng ta là núi rừng, ruộng nương, bát ngát bao la, làng mạc, hồ nước, luỹ tre mênh mông bát ngát vây quanh đời sống của con người giữa tạo hoá thiên nhiên. Ông cha ngày trước ra nhìn phong cảnh rồi thốt lên là: cảnh đẹp như TRANH. Chứ đâu có tranh lồng kính treo trên vách như Tây Tàu
Từ xưa đến nay bất cứ ai từ khi lọt lòng mẹ vài ba tháng đã cần đến hạt gạo, hạt gạo mọc dưới đồng quê, ngày nay chúng ta là nghệ sĩ thì ai cấm chúng  ta bày ra một thứ đẹp là: làm cho lúa gạo mọc lên trên dãy núi Trường Sơn, non cao nước độc nơi chó ăn đá gà ăn muối. Mỗi hạt gạo trên Trường Sơn là một tác phẩm mỹ thuật chưa hề thấy, có hạt lớn như con bò, con trâu, hạt cao như cái chùa, cái quán, cái nhà, hạt như trứng gà, hạt xinh xắn như đồ nữ trang.

Hạt nào cũng là tác phẩm mỹ thuật riêng biệt kiểu cách, hình thức, chất liệu và thấm đậm cái tài nghệ, cái tâm tình của nghệ sỹ ngày nay nữa. Cái nghệ sỹ với một trường phái mới bày vẽ ra cái chưa hề có chứ không phải  bọn nghệ sĩ quèn chỉ biết bắt chước ăn cắp kiểu cách, đường lối của nước ngoài hay ghen tuông nói xấu sau lưng những đồng nghiệp khác.
Nhiều hạt gạo mỹ thuật sẽ mọc lên trên một khung cảnh lạ kỳ thành làng thành xóm. Mỗi nhóm một kiểu cách, chất liệu tự nhiên, màu sắc xếp đặt khác nhau nhưng nằm trong một tinh thần sáng tạo thật sự. Cùng ở vùng này có tượng Đài Chiến sĩ rất long trọng, rất cảm xúc, tôi đã đến thắp nhang nhiều lần và đã có ý nghĩ là làm sao cho long trọng hơn nữa là gắn thêm mỹ thuật, để đất đai rừng cây đá cả vùng đều mang dấu của những anh hùng đã tranh đấu và hy sinh  ở đây mới xứng đáng. Trên bao nhiêu đồi núi có thể nổi bật lên tự nhiên những hình dạng, hình khối của chiến sĩ đang chiến đấu, đang ngã xuống và ăn sát vào cỏ xanh như mồ mả, như những hòn đá đã thành hình người chiến sĩ...

Rồi có thể có mấy hạt gạo mỹ thuật làm bảo tàng chứa những tranh tượng sáng tác hồi còn giặc như loại tranh “Đường mòn Hồ Chí Minh” như tác phẩm làm bằng xác máy bay bị bắn rơi, như tranh vẽ ngày còn giặc.
Hiện giờ rất thuận tiện là có con đường cái lớn nối liền Nam Bắc ngang qua con đường số 9 thì chán chi khách qua lại và muốn ngừng lại để viếng các xóm làng mỹ thuật. Mà mỗi khi có khách tứ xứ tìm đến thì chán chi cách làm ăn. Tôi chắc rằng ai đến đây sờ bằng cặp mắt, nhìn bằng bàn tay thì thế nào cũng muốn có một vài hạt gạo nho nhỏ bỏ túi mang về làm kỷ niệm, các cô các bà thế nào cũng muốn có vài hạt gạo làm đồ nữ trang. Rồi chế tạo ra những bữa cơm với gạo mỹ thuật nữa thì có khó khăn chi. Tôi còn chắc chắn là có nhiều khách muốn nghỉ chân, ngủ lại vài đêm trong lòng hạt gạo nữa cơ.

Tôi là nghệ sĩ đã tra (nhưng chưa già lắm, mới 85 thôi) ý tưởng này của tôi rất trẻ, nhưng nếu có thầy nào chưa đồng ý và muốn thêm chi nữa thì cứ từ trong văn hoá của chúng ta chán chi đường lối khác. Tỉ dụ truyền thuyết Thánh Gióng cỡi ngựa sắt đánh đuổi quân xâm chiếm rồi bay về trời.
Thánh bay về trời nhưng thế nào Thánh cũng còn lai vãng dòm ngó đất nước con người xứ sở này. Thánh bay trên trời thì chúng ta có thể hình dung những cái bóng của Thánh và ngựa nổi lên trên mặt đất.
Đã là nghệ sỹ chúng ta có thể thêm vào trên dãy Trường Sơn cạnh các làng xóm gạo những hình ảnh cái bóng của Thánh rải rác, ngược xuôi, lớn nhỏ, đủ màu sắc chất liệu khắp nơi. Bay xa thì bóng nhỏ, bay gần thì bóng lớn. Bóng có thể là cây cối- hoa cỏ đất nung- đá kéo sắp ghép lại thì cái “Hàng rào mỹ thuật” này thật chưa hề có và mãi mãi ăn sát vào núi đồi  và văn hoá  của dân tộc ta.

Đây là ý nghĩ là lý tưởng là ngây ngô là điên điên, tàng tàng không thực tế nhưng nếu không có những ý nghĩ này thì cứ lẹt bẹt, bắt chước nước ngoài để cho chúng khinh bỉ và con cháu sau này sẽ chê bai cái thế hệ chúng ta. Không dễ dàng chi nhưng: “MUỐN ĂN PHẢI LĂN VÔ BẾP”và MUỐN là ĐƯỢC. (Xin lỗi không nhớ là tục ngữ nước nào nhưng mà riêng tôi đã có muốn)
Cái cản trở to nhất là nhà cầm quyền. Nhưng tôi cũng đã có thử thách đã hai lần luôn, nhà cầm quyền Huế đã để cho tôi tự do mang tranh vẽ từ xứ ngoài họ chưa hề thấy, mà tranh tôi không có cờ đỏ sao vàng, cũng chả có chân dung lãnh tụ mà có khi tranh cũng chẳng phải là tranh, màu sắc lung tùng beng, hình thức chỗ có chỗ không- mà họ để cho tôi làm triển lãm trong bảo tàng Hồ Chí Minh rất long trọng.

Tôi có cảm tưởng là “Hàng rào mỹ thuật” họ chưa hiểu được vì chưa hề có vì tầm nhìn, vì đường lối nhưng tôi chắc họ không ngăn cản, không tìm cách hối lộ thủ tục để phá phách đâu, còn về chuyện giúp đỡ là chuyện khác. Nhưng biết đâu!
Như tôi biết cái cản trở gay go nhất là phá bỏ cái đầu óc cái suy nghĩ hẹp hòi của sách vở của nề nếp nhà trường là chỉ vẽ tranh dầu tranh mỡ, vẽ tranh nịnh hót người, du lịch, làm oai con mắt mấy đứa mới giàu, mấy chú bán tranh như bán thịt nướng đó thôi.
Còn về mặt giúp đỡ vật chất tôi còn tin ở vài người Việt làm nên giàu có thừa thãi có thể giúp ít nhiều nghệ sĩ làm nên các công trình mà con cháu họ cũng hưởng được sau này. Tôi đã thấy ở các nước khác có những “quái thai” thứ người này thì thế nào Việt cũng có nhưng rất hiếm. Phải lục tìm thì thế nào cũng có.Tôi rất tin.
Vậy: “Muốn ăn phải lăn vô bếp” là Việt tính. Vậy các bạn có ý kiến chi?
 2005
 L.B.Đ

(nguồn: TCSH số 203-204 – 01&02 - 2006)

 

Đánh giá của bạn về bài viết:
0 đã tặng
0
0
0
Bình luận (0)
  • TUỆ NGỌC

    Có lẽ, trong lĩnh vực hội họa khó có nữ họa sĩ nào hơn được Frida Kahlo trong việc biến nỗi đau thành suối nguồn nghệ thuật.

  • HUỆ VIÊN

    Công án - một phương pháp khai phóng tư duy
    Trong các công án Thiền, có rất nhiều cách giáo hóa của các vị chân sư rất phũ phàng, thậm chí điên khùng, nhưng nó lại có tác dụng kì lạ, làm cho học trò kinh ngạc, bất ngờ giác ngộ.

  • TUỆ NGỌC

    Lê Anh Hoài là người thực hành nghệ thuật trên nhiều lĩnh vực như văn học, hội họa, trình diễn...

  • LÊ HUỲNH LÂM

    "Nghệ thuật không phải là vẽ lại các đồ vật, con người mà họa sĩ thấy. Nghệ thuật phải là sáng tạo nên các đồ vật, con người không thấy được."(Paul Klee)

  • LÊ HUỲNH LÂM

    Tánh nước vốn vô hình và mềm mại. Nhưng nước lại có quyền năng biến hiện và tùy duyên hóa thân thành mọi vật, có khi là đám mây, khi là cơn mưa, có khi làm ngọn sóng cao vút nhấn chìm mọi vật, có lúc là những đợt sóng êm đềm, là dòng sông, con suối, là thác ghềnh, là biển cả bao la,... lại có khi là giọt lệ trên khóe mắt con người. Tuy nước rất mềm mại nhưng sức mạnh của nước có thể xô ngã mọi tượng đài tưởng chừng là thường hằng ở mặt đất này.

  • LÊ HUỲNH LÂM

    Sản phẩm từ cái khuôn mẫu đầu tiên đã đặt định con người trong thế bị động, và từ khởi thủy đầy hư cấu và huyền thoại đó bao nhiêu trí tưởng tượng đã được tạo dựng, việc chế tác một khuôn mẫu mới cho con người đã được đề cập đến nhiều lần.

  • Nhiều điều bí ẩn giấu đằng sau những chi tiết có thể nhìn thấy bằng mắt thường trong bức tranh "Susanna and the Elders" (Susanna và các Trưởng lão) của họa sỹ nổi tiếng thế giới người Hà Lan Rembrandt van Rijn vừa được công bố trên tạp chí Khoa học Vật liệu và Chế tạo số ra mới đây.

  • Các tác phẩm chọn lọc của thế hệ các nghệ sỹ trẻ Đức sẽ được quy tụ và giới thiệu đến công chúng thủ đô Hà Nội trong không gian triển lãm “Hội họa mới từ Đức,” khai mạc vào 17 giờ ngày 14/05 và trưng bày tới hết ngày 31/05, Bảo tàng Mỹ thuật Việt Nam, 66 Nguyễn Thái Học.

  • LTS: Họa sĩ Lê Bá Đảng sinh ngày 27/6/1921 tại làng Bích La Đông, xã Triệu Đông, huyện Triệu Phong, tỉnh Quảng Trị. Ông đã ra đi vào ngày 7/3 tại Thủ đô Paris nước Pháp, để lại dự án dang dở đáng tiếc về “một bức tranh rất lớn nằm ngửa trên mặt đất”, ước mong góp phần cho Huế trở nên một Kinh đô Mỹ thuật.
    Sông Hương giới thiệu “lời chia buồn sâu sắc” đọc trong Lễ tưởng niệm họa sĩ Lê Bá Đảng của tỉnh Thừa thiên Huế vào chiều 9/3 tại Trung tâm Nghệ thuật mang tên ông.

  • Đối với họa sĩ, để đi đến trừu tượng hay trạng thái “không gì cả”, anh ta đã phải cần đến rất nhiều thứ.

  • LÊ MINH PHONG

    (Nhân đọc Van Gogh của David Haziot, Phan Hồng Hạnh chuyển ngữ, Nxb. Đà Nẵng, 2014)

  • ...Nghệ thuật của chủ nghĩa hiện thực, chủ nghĩa ảo giác (illusionist) đều xem nhẹ phương tiện, chúng dùng nghệ thuật để che giấu nghệ thuật. Chủ nghĩa hiện đại lại dùng nghệ thuật để thu hút sự chú ý vào nghệ thuật.

  • “Từ mô phỏng đến phá hủy tự nhiên”: đây hoàn toàn có thể là nhan đề của một lịch sử nghệ thuật phương Tây. Một trong những nghệ sĩ hiện đại quan trọng nhất, và cũng có lẽ hiền minh nhất, Picasso, có nói: nếu chúng ta không thể thoát khỏi tự nhiên, như một số nghệ sĩ tiền bối và đương thời với ông đang cố gắng một cách vô ích, thì ít nhất chúng ta có thể làm biến dạng nó, phá hủy nó. Về cơ bản, đó chính là một hình thức mới của lòng sùng kính tự nhiên...

  • Năm mới là thời điểm của những tiệc tùng liên miên. Hội họa từ lâu đã rất quan tâm tới chủ đề này. Hãy cùng nhìn lại những bữa tiệc linh đình, nổi tiếng nhất trong lịch sử hội họa.

  • Trong tiếng Hy Lạp cổ, từ chỉ “nghệ thuật” là techne, chính là nguồn gốc của các từ technique (kĩ thuật) và technology (công nghệ) - những thuật ngữ được sử dụng rộng rãi trong cả ngành khoa học và nghệ thuật. Nhìn vào hội họa thế kỷ 19, ta nhận thấy các họa sĩ thực sự là những kỹ sư ánh sáng và màu sắc tài tình.

  • Một ngày nọ, khi vẽ một thiếu nữ, tôi chợt nhận ra điểm duy nhất sống động ấy là ánh nhìn như bất động của nàng. Những thứ còn lại có ý nghĩa không hơn gì cái sọ người. Người ta luôn muốn tạc nên một con người sống, nhưng điều khiến pho tượng ấy có sự sống chỉ có thể là ánh nhìn của người đó.

  • Các nghệ sĩ nữ thường là bộ phận ngoại vi trong những mô tả về tiến trình lịch sử, không chỉ của hội họa mà còn của nhiều loại hình nghệ thuật khác. Nhưng thực sự chính từ những nghệ sĩ nữ, những ý tưởng nghệ thuật táo báo, đột phá nhất, gây ảnh hưởng lớn thường được khai sinh. Ba nghệ sĩ nữ được giới thiệu trong chùm bài viết này đã cho thấy sự trực cảm, tinh nhạy và quyết liệt ở họ đã mở ra những cách tiếp cận nghệ thuật bất ngờ và giàu sức sống cho đến tận bây giờ.