Di sản Thành nhà Hồ và Khu di tích Phủ Trịnh - Nghè Vẹt tại Vĩnh Lộc, Thanh Hóa vốn có sẵn tiềm năng, nếu được đánh thức, đầu tư bài bản, sẽ trở thành điểm sáng trong phát triển du lịch không chỉ trong tỉnh mà còn ở phạm vi quốc gia, quốc tế.
Thành nhà Hồ ở Thanh Hóa - Nguồn: ITN
Du lịch một mùa
“Dẫu chỉ tồn tại trong 7 năm (từ 1400 - 1407), nhưng triều đại nhà Hồ đã để lại cho lịch sử dân tộc dấu ấn đậm nét về tư tưởng đổi mới, canh tân đất nước và những công trình xây dựng đạt đến đỉnh cao về nghệ thuật kiến trúc. Điều đó nói lên rằng, những câu chuyện lịch sử, những truyền thuyết sau thành đá cổ nhất, duy nhất ấy mới là điểm mạnh cần giới thiệu cho du khách. Cho nên, khai thác hiệu quả di tích này cần đẩy mạnh tuyên truyền văn hóa, lịch sử”. PGS. TS. Nguyễn Đức Nhuệ Phó Viện trưởng Viện Sử học Việt Nam |
Từ đầu thế kỷ XIX, khi giới thiệu về vùng đất địa linh nhân kiệt xứ Thanh, đã từng có tác giả ngợi ca: “Ôi! Thanh Hóa là một châu truyện của các bậc vua chúa, (thì) Vĩnh Lộc là một danh ấp trong châu ấy. Núi, sông, danh thắng, hiền tài, khôi khoa, hào kiệt cùng với sản vật quý là nơi tốt nhất trong châu”. Nơi đây từng là kinh đô nước Đại Ngu dưới vương triều Hồ và là nơi phát tích của 12 đời Chúa Trịnh nối tiếp nhau trị vì đất nước, ở đó cũng ẩn chứa các truyền thuyết về xây Thành nhà Hồ, huyền thoại chùa Tường Vân, chùa Du Anh, đền nàng Bình Khương... với những di chỉ khảo cổ làng Còng, di chỉ bản Thủy, di chỉ Đa Bút... nhiều danh nhân như Trần Khát Chân, Tống Duy Tân, Trịnh Khả… Qua hơn 600 năm, Vĩnh Lộc hôm nay còn đó kho tàng văn hóa vô giá, cả về văn hóa vật thể và phi vật thể. Theo Chủ tịch UBND huyện Vĩnh Lộc Vũ Thị Hương, với tài nguyên du lịch phong phú, giao thông thuận lợi, Vĩnh Lộc được xác định nằm trong tuyến du lịch quốc gia và quốc tế, là trung tâm tuyến du lịch quan trọng từ thành phố Thanh Hóa qua Vĩnh Lộc lên Cẩm Thủy, Quan Sơn sang Lào…
Tuy nhiên, trong bối cảnh hội nhập, do điều kiện khách quan và chủ quan, những năm qua, tiềm năng du lịch tại Vĩnh Lộc nói riêng, Thanh Hóa nói chung chưa được khai thác có hiệu quả. Tại hội thảo Di sản Thành nhà Hồ và Khu di tích Phủ Trịnh, Nghè Vẹt trong quy hoạch bảo tồn gắn với phát triển du lịch huyện Vĩnh Lộc sáng 14.3, ông Phạm Tấn, Hội Khoa học lịch sử Thanh Hóa cho rằng, trong các hành trình và tour, tuyến du lịch đến Thanh Hóa, các đơn vị lữ hành trong nước chủ yếu theo lộ trình quen thuộc là đưa du khách đến tắm biển và nghỉ dưỡng ở Sầm Sơn, sau đó mới đưa khách đi tham quan, thưởng ngoạn một số di tích trọng điểm trong tỉnh như Thành nhà Hồ, Lam Kinh và suối cá Cẩm Lương... “Đáng lo ngại, trong lộ trình quen thuộc này, du khách chỉ được nhìn ngắm, thưởng thức nhanh di tích, thắng cảnh để rồi trở về nơi xuất phát khi chiều buông. Trong khi đó, địa phương cùng các doanh nghiệp lữ hành lại chưa có sự liên kết trong xây dựng tour, tuyến bài bản, chuyên nghiệp, hoạt động kiểu mạnh ai nấy làm. Vì vậy, trong nhiều năm, sau ba tháng hè kết thúc, Sầm Sơn vãn khách, thì hành trình du lịch đến Xứ Thanh với những trọng điểm di tích thắng cảnh trên cũng vắng bóng theo” - ông Phạm Tấn cho hay.
Bảo quản kết hợp phục chế
Nhằm khắc phục “hội chứng du lịch một mùa”, các công ty du lịch đã đề xuất nhiều giải pháp cho du lịch Thanh Hóa, phối hợp, liên kết quảng bá, tuyên truyền nhằm bảo tồn và phát triển du lịch. Ông Nguyễn Hữu Tam, Giám đốc Công ty Du lịch và sự kiện Tam Phát cho rằng, du khách vượt một chặng đường xa, bỏ ra thời gian, tiền bạc để đến với di sản Thành nhà Hồ và các khu, điểm di tích, danh thắng vùng đất này không phải để tìm đến không gian đã rất quen thuộc trong đời sống thường nhật. Vì vậy, ngoài khám phá bức thành đá nguyên khối đồ sộ, du khách còn muốn có nhận thức trực quan về những cấu trúc cơ bản tạo nên sự kỳ vĩ của một kinh đô, một ngôi thành quân sự vào bậc nhất Việt Nam lúc bấy giờ. “Tôi nghĩ cần phục chế một đoạn hào bảo vệ thành đá ở vòng ngoài, một đoạn La thành, thành đá (Hoàng thành), hào nước là 3 yếu tố cơ bản tạo nên Thành nhà Hồ; bảo quản hố khai quật khảo cổ trong Nội thành theo phương pháp giống như kỹ thuật bảo quản Hoàng thành Thăng Long” - ông Nguyễn Hữu Tam nói.
Từng đưa khách đi nhiều tuyến, điểm trong nước cũng như quốc tế, ông Dương Xuân Tráng, Giám đốc Công ty Du lịch Mai Việt nhận xét: “Đây là vùng đất có rừng, đồi núi thấp, đồng bằng trải dài, dày đặc danh thắng cổ, tạo nên vùng đất Tây Đô đậm sắc thái văn hóa chính là tiền đề phát triển du lịch văn hóa, du lịch tâm linh, du lịch nghỉ dưỡng, du lịch sinh thái cộng đồng... Tuy nhiên, muốn khách trong nước và quốc tế quay lại cần nghiên cứu các bài thuyết minh sâu hơn, để từ góc độ văn hóa, có thể khẳng định ảnh hưởng và đóng góp của các bậc danh nhân đã làm nên nét đặc sắc của vùng địa linh này”. Bà Đặng Bích Thọ - Phó Tổng Giám đốc Hanoi Res Tours gợi ý: Đặc sản của Thành nhà Hồ và vùng phụ cận là những kiến trúc đá cổ, song cần đánh thức những tấm đá ấy. Khách có thể tham quan di tích đá, thành đá, giếng đá, kết hợp mua sản phẩm tại làng nghề đá mỹ nghệ Vĩnh Minh... Và để gây ấn tượng sâu sắc hơn, cần xây dựng một kịch bản bằng đồ họa, hoạt hình, dựa trên những kết quả nghiên cứu khảo cổ, thư tịch cổ và những di vật về di tích đá.
THƠM QUANG
Xưa kia các vị hoàng đế thường chỉ sống trong kinh thành, thỉnh thoảng mới đi tuần thú địa phương, còn việc công du thăm nước ngoài là chuyện hiếm. Vậy mà cuối triều Nguyễn vua Khải Định đã thực hiện được điều này; sự kiện được ghi chép một cách khá rõ trong khối Mộc bản triều Nguyễn - Di sản tư liệu thế giới.
PHÙNG TẤN ĐÔNG
1. Bộ bài chòi - một sản phẩm của giao lưu văn hóa
PHẠM TRƯỜNG AN
Ngày 1/12/2016, “Thực hành tín ngưỡng thờ Mẫu Tam phủ của người Việt” chính thức được UNESCO công nhận là “Di sản văn hóa phi vật thể đại diện nhân loại”.
TRẦN VĂN DŨNG
Vào ngày 7/12/2017, tại Phiên họp Ủy ban Liên Chính phủ Công ước 2003 về bảo vệ di sản văn hóa phi vật thể lần thứ 12 của UNESCO diễn ra tại Jeju, Hàn Quốc, di sản Nghệ thuật Bài Chòi Trung Bộ Việt Nam đã chính thức được UNESCO ghi danh tại Danh sách Di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại.
Đây là điều ông Phan Thanh Hải, Giám đốc Trung tâm Bảo tồn Di tích Cố đô (BTDTCĐ) Huế khẳng định sau khi Hải Vân Quan chính thức trở thành Di tích cấp quốc gia, do Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch công nhận.
Phó Thủ tướng Vũ Đức Đam vừa có ý kiến chỉ đạo về việc gửi Báo cáo tóm tắt Hồ sơ "Khu Di sản thiên nhiên Ba Bể-Na Hang" tới Tổ chức Giáo dục, Khoa học và Văn hóa của Liên hợp quốc (UNESCO) đề nghị đưa vào Danh mục dự kiến xây dựng Hồ sơ di sản thế giới.
Tại buổi lễ đón Bằng UNESCO ghi danh “Thực hành Tín ngưỡng thờ Mẫu Tam phủ của người Việt là di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại”, Bộ trưởng Bộ VHTTDL Nguyễn Ngọc Thiện đã chính thức công bố Chương trình Hành động Quốc gia bảo vệ và phát huy giá trị di sản văn hóa phi vật thể “Thực hành Tín ngưỡng thờ Mẫu Tam phủ của người Việt” giai đoạn 2017- 2022.
Sở VHTT Hà Nội vừa đã có văn bản số 921/SVH&TT gửi UBND huyện Gia Lâm xung quanh việc các mảng chạm ở bậu cửa sổ di tích đền Phù Đổng, xã Phù Đổng bỗng dưng bị sơn đỏ chót, sai lệch nghiêm trọng so với nguyên gốc và kỹ thuật bảo tồn.
Tối 31/3, Ủy ban Nhân dân tỉnh Ninh Thuận long trọng tổ chức lễ đón nhận bằng xếp hạng di tích quốc gia đặc biệt tháp Chăm Hòa Lai và Pô Klong Garai là di tích kiến trúc nghệ thuật quốc gia đặc biệt.
Điều Ngự Giác Hoàng Trần Nhân Tông là người vạch ra phương hướng và đặt viên đá đầu tiên, nhưng người đứng ra hoàn thành xuất sắc hoài bão ấy chính là Tổ sư Pháp Loa.
Thủ tướng Chính phủ đồng ý Bộ trưởng Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch thay mặt Chính phủ ký hồ sơ “Thực hành Then của người Tày, Nùng, Thái ở Việt Nam” trình Tổ chức Khoa học, Giáo dục và Văn hóa của Liên hợp quốc (UNESCO) xem xét đưa vào Danh sách di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại.
Dành 20 năm nghiên cứu, hướng dẫn trùng tu một số di sản văn hóa tại Việt Nam như khu phố cổ Hội An, nhà cổ ở Bắc Ninh hay làng cổ Đường Lâm (Hà Nội)…, GS.KTS EJIMA AKIYOSHI (Nhật Bản) cho rằng, việc bảo tồn cần dựa trên nguyện vọng của người dân - chủ thể di sản, và hài hòa lợi ích giữa các bên liên quan.
Tối 21/3, tại đền Mẫu Âu Cơ, huyện Hạ Hòa (Phú Thọ) đã diễn ra Lễ đón nhận và vinh danh “Tín ngưỡng thờ mẫu Âu Cơ” là di sản văn hóa phi vật thể quốc gia.
Nhân dịp kỷ niệm 20 năm tái lập tỉnh Quảng Nam (1997-2017), ngày 21/3, thành phố Hội An phối hợp với các ngành chức năng đã khánh thành và đưa vào sử dụng công trình kè bảo vệ Phố cổ Hội An, Di sản Văn hóa Thế giới.
Trong các vũ khúc cung đình còn lại đời Nguyễn, điệu múa cung đình “Bát tiên hiến thọ” thuộc thể loại múa chúc tụng, thường được múa vào những ngày lễ vạn thọ, thánh thọ, tiên thọ.
Bộ VHTT&DL vừa quyết định xếp hạng di tích quốc gia đối với 15 di tích thuộc địa bàn các tỉnh, thành phố: Hà Nội, TPHCM, Quảng Ninh, Thái Nguyên, Bắc Ninh, Nam Định, Bắc Giang, Hải Phòng, Thái Bình và Đắk Lắk. Trong 15 di tích này có 10 di tích lịch sử và 5 di tích kiến trúc nghệ thuật.
Ông Trần Minh Hà, Giám đốc Sở Văn hóa – Thể thao và Du lịch Bắc Giang khẳng định như trên tại cuộc họp báo về Lễ đón nhận Bằng xếp hạng di tích quốc gia đặc biệt chùa Bổ Đà chiều ngày 6-3 tại Bắc Giang.
Sáng 28/2, tại đền Cửa Ông (thành phố Cẩm Phả, tỉnh Quảng Ninh) đã diễn ra lễ đón bằng công nhận Lễ hội đền Cửa Ông là di sản văn hóa phi vật thể quốc gia.
Ngày 23/2, huyện Bắc Sơn, tỉnh Lạng Sơn, tổ chức công bố Quyết định của Thủ tướng Chính phủ công nhận các xã An toàn khu, Vùng An toàn khu ở tỉnh Lạng Sơn; đón Bằng xếp hạng di tích quốc gia đặc biệt - Di tích lịch sử Khởi nghĩa Bắc Sơn.
Ít ai biết Văn Miếu - Quốc Tử Giám (Hà Nội) từng bị sử dụng làm nơi đóng quân, có thời gian lại dùng làm điểm “cách ly dã chiến” cho việc đối phó với dịch tả ở Hà Nội.