Cuộc đời và tâm hồn của chợ

14:58 26/09/2017

Sống đời của chợ (Công ty CP sách Tao Đàn, NXB Hội Nhà văn) mà tác giả Nguyễn Mạnh Tiến vừa cho ra mắt có thể xem là tập khảo cứu công phu nhất từ trước đến nay về bản chất văn hóa và chức năng của chợ trong cấu trúc làng của người Việt ở Bắc bộ và mở rộng ra vùng Thanh - Nghệ.

Một ngôi chợ ở làng miền Bắc xưa - Ảnh: Tư liệu

Tác giả đã mở đầu phần khảo cứu của mình bằng nỗ lực trả lời câu hỏi: Chợ có từ bao giờ? Lần theo bia ký, tác giả cho biết chợ “có từ thời thượng cổ”. Còn xét về thư tịch, thì chợ Việt cấp làng được ghi nhận sớm nhất vào đời Trần: “Cứ hai ngày họp một phiên, hàng hóa trăm thứ bày la liệt. Hễ cách năm dặm thì dựng một ngôi nhà ba gian, bốn phía đặt chõng để làm nơi họp chợ”. Đến đời hậu Lê, chợ được ghi chép trong chính sử đã hoạt động một cách quy củ; và đã có những quy định về việc mở chợ hẳn hoi.
 
Cuộc đời và tâm hồn của chợ - ảnh 1
Sống đời của chợ (Công ty CP sách Tao Đàn, NXB Hội Nhà văn)

Nội dung thú vị nhất trong cuốn sách là những dẫn chứng của tác giả để từ cái nhìn về chợ điều chỉnh những nhận thức khô cứng về làng và người nông dân VN truyền thống. Nhiều học giả nghiên cứu về VN, chẳng hạn như Trần Đình Hượu, coi làng là một “hòn đảo tách biệt có lũy tre, có hồ bao bọc”. Nhưng thực tế, làng không đơn giản chỉ có tính chất “khép kín” như thế, mà với hoạt động của chợ, làng có tính chất “mở”; và sự đóng - mở này rất uyển chuyển tùy tình huống mà làng phải đối mặt: có thể mở trong lúc bình yên để lưu thông hàng hóa, hoạt động nghi lễ - hội làng, và đóng lại trong vỏ “công sự” khi có chiến tranh, cướp bóc đe dọa. Chợ của làng không tồn tại đơn độc, mà luôn có sự liên kết với các chợ làng xã lân cận và chợ lớn hơn, lôi kéo người từ xa đến. Nhờ có chợ, đời sống người dân quê trở nên rộng rãi, khoáng đạt hơn, như câu tục ngữ “đi một buổi chợ học một mớ khôn”.
 
Chợ - nền thương mại đàn bà cũng là phần khảo cứu khá công phu. Trước đây cả thế kỷ, nhà nghiên cứu người Pháp Dumoutier đưa ra nhận định cứ 100 người đi chợ thì đếm được 84 người là đàn bà, con gái. Bản thân Nguyễn Mạnh Tiến cũng đã tự mình ra phiên xép của chợ Phủ Quốc Oai (Hà Nội) đếm người vào cuối năm 2013 và ghi nhận trong buổi sáng 96,29% người bán hàng là nữ. Những người phụ nữ nông thôn tảo tần “lành nghề đi buôn” ấy, qua các số liệu, nghiên cứu của tác giả, đã hiện lên với vai trò quan trọng: gánh vác gia đình, gánh cả mưu đồ giang sơn của người chồng anh hùng, và nắm giữ mạng lưới giao thương của xã hội. Tác giả cho biết xem việc viết cuốn sách này là cơ hội “trả nợ” cho chợ - nơi đã nuôi sống anh và gia đình sau những biến động thời cuộc, và đề tặng cuốn sách cho “tất cả những người đàn bà đi chợ”.
 
Cuốn sách còn có những trang viết sinh động, gần gũi và đôi khi cả trìu mến về chợ như: Chợ - môi trường điển chế luật pháp, thị phạm quyền lực quốc gia với người dân quê; Chợ - mạng lưới thông tin, làn sóng dư luận và tiến trình hình thành tâm lý đám đông làng xã; Chợ - không gian văn hóa - hội hè làng mạc và bảo tồn nghệ thuật dân gian; Chợ - ma thuật thương mại của người dân quê… Đọc tập sách mới thấy những hiểu biết, trải nghiệm, quan sát trước đây của mình về nơi tưởng chừng rất quen thuộc là chợ thực ra quá đỗi ít ỏi.

Theo Xuyên Vân - TN

 

 

Đánh giá của bạn về bài viết:
0 đã tặng
0
0
0
Bình luận (0)
  • Sáng thứ bảy 11-7, tại  Nhã Nam Books N’ Coffee Sài Gòn (24A, đường D5, P.25, Bình Thạnh, thành phố Hồ Chí Minh), Nhã Nam tổ chức cuộc tọa đàm về cảm thức thẩm mỹ trong văn học Nhật Bản.

  • Nghệ sĩ Nhân dân (NSND) Đào Trọng Khánh thường được biết đến trong vai trò đạo diễn, nhà sản xuất hàng đầu của nền điện ảnh tài liệu Việt Nam. Ở tuổi 80, ông gây bất ngờ cho đồng nghiệp, công chúng khi vừa ra mắt cuốn sách Đất và người do Nhà xuất bản Hội Nhà văn ấn hành. Tác phẩm tập hợp bài viết, hình ảnh và tư liệu lịch sử được ông tích lũy suốt hành trình làm phim cách đây đã 50 năm.

  • Người ta bàn nhiều về trường ca với phẩm tính trường hơi, trường sức, cảm hứng hùng tráng gắn với các sự kiện trọng đại của cộng đồng, quốc gia dân tộc. Nếu từ góc độ ấy, đặt vào lịch sử Việt Nam, có cảm giác rằng, đây là nguồn mạch sẽ sản sinh những trường ca bất hủ.

  • Nhà văn Nguyễn Thị Thanh Bình không phải là một cái tên xa lạ của văn chương. Dù khiêm tốn nói rằng mình không phải là nhà văn, nhưng với 16 cuốn sách đã xuất bản, trong đó có 12 tác phẩm dành cho thiếu nhi, chị xứng đáng có một vị trí trong giới, đặc biệt là trong “địa hạt” văn học thiếu nhi.

  • Tuyển thơ “Biển bắt đầu từ sóng” (NXB Đà Nẵng, 2020) tập hợp sáng tác của 108 tác giả do nhà thơ Nguyễn Ngọc Hạnh, Chủ tịch Hội đồng thơ Hội Nhà văn TP Đà Nẵng chủ biên ra mắt trong tháng 5 như một món quà thơ ca đa thanh, lấp lánh.

  • Trong sự phát triển của văn học Việt Nam hiện đại, nhà văn Tô Hoài giữ một vị trí đặc biệt.

  • Nhân dịp ngày Quốc tế thiếu nhi 1-6 và hè 2020, NXB Văn học giới thiệu bộ ba tiểu thuyết thiếu nhi Từ giã tuổi thơ, Những ngày lưu lạc và Đảo đá kỳ lạ của nhà văn kháng chiến Nguyễn Minh Châu.

  • “Đoản khúc chiều phù dung” (NXB Trẻ) là tập sách thứ năm của nhà văn Vũ Văn Song Toàn. Một chút gì đó hơi ma mị, có hơi hướng liêu trai, có sự trải đời và suy ngẫm, như một người kể chuyện nhẩn nha, từng chút từng chút một, Vũ Văn Song Toàn dẫn người đọc đi hết “Đoản khúc chiều phù dung” với một nỗi buồn man mác.

  • Nhân dịp kỷ niệm 130 năm Ngày sinh Chủ tịch Hồ Chí Minh (19-5-1890 - 19-5-2020), NXB Văn hóa - Văn nghệ vừa giới thiệu đến độc giả nhiều tác phẩm đáng chú ý. Các tác phẩm cùng nhắc nhớ bạn đọc hôm nay về một lãnh tụ thiên tài, một tấm gương vĩ đại của dân tộc Việt Nam. Tuy đã đi xa nhưng Người luôn sống mãi trong trái tim của chúng ta.

  • Nhân dịp Kỷ niệm 130 năm Ngày sinh Chủ tịch Hồ Chí Minh (19-5-1890 - 19-5-2020), NXB Tổng hợp TP Hồ Chí Minh vừa giới thiệu đến độc giả bộ sách “Nguyên cứu Hồ Chí Minh- một số công trình tuyển chọn” của PGS, TS Bùi Đình Phong.

  • “Bác dừng lại cúi đọc những chữ khắc sâu trên đá. Rồi Người hướng tầm mắt nhìn vọng hồi lâu về dải đất Tổ quốc trùng điệp… Bác dừng lại một chút nữa bên một dãy ghế đá thiên nhiên có nhiều hình dạng. Người nhìn sâu vào khoảng đất trời Tổ quốc biết bao đẹp đẽ nhưng đang đầy đau thương.

  • Nhạc sĩ Vũ Đức Sao Biển quên cuộc sống muộn phiền, thấy thư thái, nhẹ tênh mỗi khi đọc truyện Kim Dung.

  • Những năm gần đây, trên thị trường sách xuất hiện nhiều cuốn tự truyện. Hầu hết do tác giả tự viết chuyện người thật, việc thật mà bản thân đã trải qua, một số ít do người khác chấp bút.

  • Nhà văn người Áo Thomas Bernhard (1931 - 1989) lâu nay vẫn được xem là “người khổng lồ hùng mạnh nhất” của văn chương Đức ngữ kể từ sau Chiến tranh thế giới thứ hai. Sự tấn phong ấy khiến cho, dù muốn hay không, Thomas Bernhard sẽ phải trở nên một tác giả đáng chú ý với không ít người đọc Việt Nam, nhất là khi vài tiểu thuyết quan trọng của ông được dịch ra tiếng Việt: “Kẻ thất bại”, “Đốn hạ”, và tác phẩm cuối cùng: “Diệt vong”.

  • Nhà xuất bản Quân đội nhân dân vừa xuất bản cuốn sách “Không thể lãng quên” của Thượng tá, nhà báo Trần Hoàng Tiến (Báo Quân đội nhân dân) vào đúng dịp kỷ niệm 45 năm Ngày Giải phóng miền Nam, thống nhất đất nước.

  • Nhân kỷ niệm 45 năm ngày Giải phóng miền Nam, thống nhất đất nước, Nhà xuất bản Hội Nhà văn Việt Nam phối hợp với Quỹ “Mãi mãi tuổi 20” và Câu lạc bộ “Trái tim người lính” tổ chức xuất bản bộ sách quý “Nhật ký thời chiến Việt Nam” của nhiều tác giả do nhà văn, cựu chiến binh Đặng Vương Hưng chủ biên.

  • Trong hồi ức “Chuyện tôi” (Hồi ức của con trai nhà văn Nguyễn Huy Tưởng - Nguyễn Huy Thắng) (NXB Văn học), ta càng thấy rõ cảm xúc ấy.

  • Sau cuộc thi sáng tác Một nửa làm đầy thế giới do Nhà xuất bản Văn hóa Văn nghệ TP.HCM tổ chức năm 2019, với sự tài trợ chính của nhà văn Nguyễn Ngọc Tư, tập truyện ngắn của các cây bút trẻ "Qua những miền yêu" vừa được xuất bản.

  • Ở tuổi 102, nhà văn hóa Hữu Ngọc vừa cho ra mắt bộ sách mới Cảo thơm lần giở gồm hai quyển với dung lượng gần một ngàn trang. Có thể nói, việc ra mắt sách ở cái tuổi xưa nay hiếm, quả là có một không hai, không chỉ ở Việt Nam mà có lẽ ngay cả trên thế giới.

  • Tháng 3 năm nay, tên tuổi Vương Hồng Sển trở lại với bạn đọc qua quyển di cảo Chuyện cũ ở Sốc Trăng.