Cụ Phan Bội Châu cũng thích đọc “Sông Hương”

10:17 14/09/2010
Vắng mặt Sông Hương suốt mấy trăng,Đuổi xong ma bệnh rước tin mừng…

Ảnh: TL

Đó là hai câu thất ngôn mở đầu bài thơ Đọc báo Sông Hương của cụ Phan Sào Nam.

Sông Hương nguyên là tờ báo của Phan Khôi, ra đời năm 1936, chỉ được mấy số rồi ngừng. Nguyên nhân gì chưa rõ, song nhiều người cho rằng do chủ của nó thiếu tiền hút thuốc phiện!

Lúc bấy giờ ở Huế có tờ Phụ nữ tân tiến, tờ báo tiến bộ của một số anh em tù chính trị, hoạt động được mấy tháng thì bị chính quyền thực dân Pháp cấm.

Làm thế nào để có thể tiếp tục tuyên truyền rộng rãi đường lối cứu nước, cứu dân của Đảng; làm thế nào để tiếp tục giác ngộ được đông đảo quần chúng? Biện pháp tốt và thuận lợi hơn cả trong hoàn cảnh bấy giờ vẫn là báo chí.

Nhóm biên tập tờ Phụ nữ tân tiến tìm cách liên lạc với anh Phan Thao vừa ở Hà Nội vào. Là dòng máu của Phan Khôi nhưng anh Phan Thao không giống bố. Trái lại anh thường phàn nàn với bạn bè về người cha đẻ của mình.

Biết anh Phan Thao là người tiến bộ họ bàn với anh mua lại giấy phép của tờ Sông Hương và đề nghị anh làm tay trong vận động Phan Khôi nhường lại.

Hiểu rõ khuynh hướng chính trị và tư tưởng của cha mình, anh Phan Thao khuyên nên tìm một người không phải là chính trị phạm đứng ra mua. Họ lại đi tìm và gặp được anh Nguyễn Cữu Thạnh (em của Nguyễn Cữu Khương là anh rể của anh Hải Triều). Anh Thạnh là một thanh niên yêu nước, yêu chủ nghĩa cộng sản, nhưng không phải là đảng viên. Anh đến thương lượng với Phan Khôi và được ông ta chấp nhận, đồng ý nhượng lại giấy phép. Lúc đó vào khoảng đầu năm 1937.

Để độc giả khỏi hiểu lầm, tờ Sông Hương mới thêm hai chữ tục bản. Sông Hương (tục bản) do anh Nguyễn Cữu Thạnh làm chủ nhiệm, anh Phan Đăng Lưu làm trị sự; ban biên tập gồm có các anh Hải Thanh (tức Nguyễn Hoàng), Hải Triều, Trịnh Xuân An…, sau đó có thêm một số chính trị phạm tham gia.

Trụ sở tòa báo này đặt tại 68 đường Lê Lợi (trước mặt khách sạn Hương Giang ngày nay).

Buổi đầu Sông Hương (tục bản) gặp rất nhiều khó khăn, nhất là về mặt tài chính. Anh em biên tập viên phải đi vận động quyên góp từng người. Ngoài những đồng tiền ít ỏi dành dụm được của các anh em tù chính trị, còn có sự đóng góp đáng kể của quần chúng cách mạng, của những người có cảm tình với Đảng.

Như vậy là Sông Hương, từ một tờ báo của cá nhân hoạt động dưới hình thức kinh doanh, đã trở thành tiếng nói của những người cộng sản và quần chúng yêu nước cách mạng.

Sông Hương ra mắt độc giả hàng tuần. Một trong những số đầu tiên có đăng bài Tiếng hát sông Hương của nhà thơ trẻ Tố Hữu. Bài thơ được dư luận hoan nghênh. Và các số sau, anh Tố Hữu gửi bài đăng tiếp. Cuộc đấu tranh giữa hai phái duy tâmduy vật hồi bấy giờ cũng được Sông Hương đưa lên mặt báo bên cạnh các vấn đề về chính trị, kinh tế, xã hội, văn hoá khác…

Nội dung của Sông Hương phong phú nhất là đã mang lại cho người đọc những nhận thức mới, những cách nhìn mới về xã hội đương thời. Chính vì vậy mà Sông Hương đã hấp dẫn, thu hút được khá đông độc giả.

Ảnh hưởng lớn lao, tác dụng thức tỉnh của Sông Hương đối với quần chúng, nhất là tầng lớp thanh niên học sinh, làm cho bọn mật thám chú ý. Vì thế sau một thời gian hoạt động Sông Hương bị đình bản.

Mặc dù Sông Hương bị cấm, song tiếng nói yêu nước và cách mạng, tiếng nói của Đảng không bao giờ bị dập tắt. Kẻ thù dùng mưu này, những người cộng sản và yêu nước có kế khác.

Sông Hương bị đóng cửa, báo Dân(1) lại xuất hiện do anh Phan Đăng Lưu trực tiếp phụ trách.

Dân bị cấm, Kinh tế tân văn ra mắt, do anh Phạm Bá Nguyên đứng ra làm chủ bút.

Biết Kinh tế tân văn thực chất cũng là một tờ báo của cách mạng, kẻ thù chỉ cho ra được một số.

Bấy giờ bên phía trời Âu bọn phát xít đã châm ngòi lửa chiến tranh thế giới, phong trào Bình dân ở Pháp thất bại. Ở Đông Dương, bọn đô hộ Pháp khủng bố gắt gao hơn trước, bóp nghẹt báo chí. Huế lúc này là trung tâm chính trị của nhà nước bảo hộ và chế độ phong kiến nhà Nguyễn. Tiếng nói của Đảng, của quần chúng cách mạng khó tồn tại được bằng hình thức báo chí. Dưới sự lãnh đạo của Xứ ủy Trung kỳ, một bộ phận anh em biên tập viên vào Nam, mảnh đất thuộc địa của Pháp, cùng với Đảng bộ Sài Gòn ra tờ Dân Tiến.


Những tờ báo tiến bộ, có tinh thần dân tộc và chống đế quốc đều được Phan Bội Châu tìm đọc bằng cả khối óc và con tim của mình. Tiếng Dân (2), Sông Hương… là những tờ báo mà cụ ưa thích.

Bên cạnh đó, sự có mặt thường xuyên anh Phan Đăng Lưu ở túp lều Bến Ngự những năm 1937-1938 không những làm cho cụ Phan bớt cô đơn trong những tháng năm cuối đời mà còn làm cho Ông già Bến Ngự vốn đã ngưỡng mộ Nguyễn Ái Quốc, có cảm tình với các tờ báo của Đảng càng hiểu thêm về người Cộng sản và chủ nghĩa cộng sản.

Bằng hành động cho phép chôn cất anh Nguyễn Chí Diểu, một cán bộ cộng sản, ngay chính giữa khu vườn mộ của mình bằng việc viết những bài Vong tế các nữ đồng chí cộng sản ở Nghệ Tĩnh (1931) thương tiếc nữ đồng chí Thái Thị Bội (1938) và bài thơ chúng tôi vừa tìm được: Đọc báo Sông Hương Khóc báo Dân là thêm những bằng chứng cụ thể về thái độ chính trị và tấm lòng của cụ đối với Đảng.

Nhân kỷ niệm lần thứ 116 ngày sinh cụ Phan Bội Châu, chúng tôi xin giới thiệu bài thơ Đọc báo Sông Hương để bạn đọc xa gần hiểu thêm Ông già Bến Ngự và biết thêm một lý do vì sao lại xuất hiện Tạp chí Sông Hương trên mảnh đất vừa đẹp vừa giàu truyền thống yêu nước và cách mạng này.



Đọc báo Sông Hương

I.

Vắng mặt Sông Hương suốt mấy trăng
Đuổi xong ma bệnh rước tin mừng
Mưa ba hồi tạnh, nghe trời hát.
Sóng bốn bề im, thấy đất bằng.
Vầng nguyệt quen nhào, chào trước mặt,
Gió đông giục sẵn, thổi sau lưng
Bà em nhà vạn, này này hỏi
Sự sống ngày nay khác trước chăng?


II.

Này Ngự Bình sơn bạn với ai?
Ừ Hương giang đó kết thành đôi.
Sau ma bệnh dứt thơ đương hứng.
Trước Chúa Xuân về rượu chửa vơi,
Dì gió đa tình đưa khách tới,
Nàng trăng vô cớ chét mình ngồi.
Sông Hương chữ nói Sông Hương nước,
Lơ lững trên thuyền giở báo coi.


(Theo Trần Anh Vinh, Chương Thâu – Thơ văn Ông già Bến Ngự - Nxb Thuận Hóa)

(5/2-84)


-------
(1). Số ra đầu tiên ngày 6-7-1938.
(2). Của cụ Huỳnh Thúc Kháng.




Đánh giá của bạn về bài viết:
0 đã tặng
0
0
0
Bình luận (0)
  • THANH TÙNG Trong các bậc mẫu nghi thiên hạ ít ai được như Thái hoàng Thái hậu Từ Dũ. Bà là người mẫu mực về đức hạnh, yêu thương dân, nuôi dạy con giỏi và biết đối nhân xử thế; khi cần biết tham gia việc triều chính đúng mức, hiệu quả.

  • PHAN VĂN DẬT Tiếp theo kỳ trước (Sông Hương số 16-85)

  • LTS: Đoạn trích dưới đây nằm trong cuốn sách “Sauvenirs de Hue” (Hồi ký về Huế) do tác giả người Pháp Michel Đức Chaigneau viết vào năm 1867. Ông sinh ở Huế năm 1803 và mất ở Pháp năm 1894, trừ một thời gian trở về nước Pháp, ông đã sống ở Huế 21 năm.

  • HOÀNG TRUNG THÔNGAnh Hải Triều Nguyễn Khoa Văn sống một cuộc đời đấu tranh cho cách mạng, cho Đảng, cho nhân dân. Tôi được đọc anh từ những bài viết chống nghệ thuật vị nghệ thuật, chống duy tâm và cả lý thuyết cho rằng nước ta không có chế độ phong kiến.

  • LTS: Kỷ niệm 130 năm Ngày sinh của Đạm Phương nữ sử (1881- 2011), 85 năm ra đời Nữ Công Học hội Huế (15.6.1926 - 15.6.2011) do bà Đạm Phương sáng lập, ngày 18.6 tới đây, Hội Khoa học Lịch sử tỉnh Thừa Thiên - Huế và Viện Văn học Việt Nam sẽ tổ chức Hội thảo khoa học về Đạm Phương nữ sử. Đây là cuộc hội thảo về Đạm Phương nữ sử lần đầu tiên, và được tổ chức ngay tại Huế, quê hương của Bà.

  • PHAN VĂN DẬT Một ngày dựa mạn thuyền rồng Cũng bằng muôn kiếp ở trong thuyền chài.

  • NGUYỄN CƯƠNG Trong giới tu hành và phật tử ở miền Nam từ trước đến nay không mấy ai không biết đến thiện danh và công lao đóng góp cho đạo, cho đời của Sư Bà Thích Nữ Diệu Không.

  • NGUYỄN PHƯỚC BẢO QUYẾNXưa nay, trong văn học nghệ thuật nói chung và thơ ca nói riêng, Huế được nói đến rất nhiều, nhất là với những người con của Huế trong đó có những hoàng tử của triều Nguyễn đặc biệt là các hoàng tử của triều vua Minh Mạng.

  • L.T.S: Ông Nguyễn Hải Âu quê ở Hà Nam Ninh. Năm 1941 ông đi lính bị đưa sang Pháp rồi sang Alger. Ở Pháp và Alger ông tham gia lãnh đạo phong trào phản chiến nên bị đưa sang Calcutta, không cho hồi hương.

  • TRẦN THỊ NHƯ MÂNTrong số những phụ nữ ở Huế mà tôi được gặp lúc thiếu thời, có một khuôn mặt tôi nhớ mãi, không những vì có nhiều quan hệ gần gũi với tôi, mà một lúc nào đó đã có ảnh hưởng lớn đến cuộc đời tôi. Đó là bà Đạm Phương.

  • LÊ VĂN HIẾN(Trích hồi ký)

  • LND: Bửu Đình là một nhà văn có tinh thần yêu nước được các tầng lớp thanh niên thời kỳ trước ngày thành lập Đảng Cộng sản Việt Nam yêu mến. Vừa rồi, nhân đọc cuốn “Những bí mật trên Côn Đảo” của nhà văn Demario Giang Colotdo viết từ những năm 1935-1936 (xuất bản tại Paris năm 1956) - một cuốn sách ca ngợi khí tiết của những người tù cộng sản trên Côn Đảo, thấy có một chương (1) viết về Bửu Đình, tôi xin dịch để giới thiệu với bạn đọc Sông Hương. Đây là tư liệu đầu tiên giới thiệu Bửu Đình, rất mong bạn đọc và gia đình của nhà văn Bửu Đình cung cấp thêm tư liệu để chúng tôi có thể giới thiệu một cách đầy đủ về nhà văn của núi Ngự sông Hương này.

  • NGUYỄN ĐẮC XUÂNDo Huế là Kinh đô của triều đại quân chủ ở Việt Nam, cho nên người phụ nữ Huế ngoài dân trăm họ thông thường như các địa phương khác còn có phụ nữ thuộc tầng lớp vương giả sống trong chốn Nội cung nhà Nguyễn như các bà mẹ vua, vợ vua, con gái vua, cháu vua và cung nhân.

  • TRẦN MINH TÍCHBên bờ phá Tam Giang mênh mông sóng nước, cách thành phố Huế khoảng chừng hai mươi cây số về phía đông nam có vùng đất bạt ngàn cát trắng, nơi đây trong hai cuộc kháng chiến chống Pháp và Mỹ xâm lược là cái nôi của cách mạng, hàng bao nhiêu hạt giống đỏ được ươm mầm để nhân rộng ra các vùng đất khác, tên gọi của xã vùng cát anh hùng đó là Phú Thạnh bây giờ là Phú Đa.

  • NGUYỄN ĐẮC XUÂNThừa Thiên Huế tự hào có Phú Xuân là Kinh đô của nước Việt dưới thời Nguyễn Huệ Quang Trung (1788-1792). Và cũng chính nơi đây đã diễn ra cuộc trả thù nghiệt ngã của dòng họ Nguyễn Phúc dành cho họ Nguyễn Tây Sơn. Do đó những thông tin lịch sử về thời đại Quang Trung và Phong trào Tây Sơn ở Huế đã bị thủ tiêu và làm sai lệch đi khá nhiều.

  • LIỄU THƯỢNG VĂNQuả thực đã nổi lên sự phong phú đặc biệt khi đứng ở góc nhìn tập trung, tế nhị, để điểm lại một số ảnh hưởng lớn, khó phai nhòa của họ, những khuôn mặt Nữ lừng danh của vùng đất Thuận Hóa.

  • TRẦN XUÂN THẢOKỷ niệm năm sinh thứ 160 của Tôn Thất Thuyết (1839 - 1999)

  • BỬU ÝKhi nghe dóng lên câu hỏi: “Người Huế, anh là ai?” có lẽ cùng chẳng ai buồn giật mình hay ngạc nhiên làm gì. Bởi lẽ cái chân dung sẽ được phác hoạ ra chắc chẳng có gì độc đáo. Ai nấy đều đã biết rồi, đã gặp rồi, đã gặp khắp nơi là đằng khác. Dù sao, đây cũng thuộc loại hình ảnh cũ kỹ trong cuốn album gia đình mà anh chị em thường táy máy giở đi giở lại vậy.

  • N. I. NIKULIN*Khi có dịp đến thăm Huế, tôi đã lang thang rất lâu khắp Kinh đô, khắp các cung điện, đền miếu, lăng tẩm kỳ bí. Ở đây tôi được thưởng ngoạn một nền kiến trúc phức tạp, tinh tế, đẹp mê hồn, ngắm nhìn phong cảnh Huế tuyệt vời từ cửa Ngọ Môn. Tôi hít thở thật sâu bầu không khí kỳ lạ của cố đô được hòa quyện bởi hơi mát của biển và dòng sông Hương huyền diệu. Và lòng đầy xúc động tôi đứng trước ngai vàng triều Nguyễn, ngẫm xem những ai đã từng ngồi trên chiếc ngai vàng này, và đặc biệt tôi nghĩ về một người trong số họ, một con người rất đỗi tài năng và có một số phận không bình thường.

  • LÊ QUANG THÁIXem chừng cái cổng gỗ vừa bình dị vừa cổ kính ở đường Nguyễn Công Trứ có tiền thân là đường Chợ Cống, trong khoảng hơn 100 năm trở lại, lần lượt thay đổi địa chỉ theo một loạt mã số 21, 27, 29, 31, 33, 47, 63... như đã nói lên tiếng lòng của dân gian trước tốc độ phát triển nhanh chóng của đô thị Huế.