Chợ Gia Lạc trong ngày lễ xuân

08:56 10/10/2011
TÔN THẤT BÌNH Trong ba ngày tết, tất cả các chợ đều nghỉ mua bán, chỉ có một chợ độc nhất đã mở đó là chợ Gia Lạc, đông vui chỉ trong ba ngày tết.

Một góc chợ Gia Lạc - Ảnh: internet

[if gte mso 9]> Normal 0 false false false MicrosoftInternetExplorer4 <![endif][if gte mso 9]> <![endif][if gte mso 10]> <![endif]

[if gte mso 9]> Normal 0 false false false MicrosoftInternetExplorer4 <![endif][if gte mso 9]> <![endif][if gte mso 10]> <![endif][if gte mso 9]> Normal 0 false false false MicrosoftInternetExplorer4 <![endif][if gte mso 9]> <![endif][if gte mso 10]> <![endif]Người sáng lập chợ Gia Lạc là Định Viễn Công Nguyễn Phước Bình, con thứ tư của Gia Long, lập chợ Gia Lạc từ thời Minh Mạng (1820-1840). Định Viễn Công là người hào hoa phong nhã thích vui chơi múa hát, đã lập một đội tuồng riêng để diễn trong phủ. Công còn là người có óc thương nghiệp, thường liên hệ mua bán với các thương nhân Trung Quốc lúc ấy thường xuyên có mặt tại kinh đô Huế, lấy sông Hương làm đường giao thông.

[if gte mso 9]> Normal 0 false false false MicrosoftInternetExplorer4 <![endif][if gte mso 9]> <![endif][if gte mso 10]> <![endif]Phủ của Định Viễn Quận vương ở cạnh chợ Gia Lạc
[if gte mso 9]> Normal 0 false false false MicrosoftInternetExplorer4 <![endif][if gte mso 9]> <![endif][if gte mso 10]> <![endif][if gte mso 9]> Normal 0 false false false MicrosoftInternetExplorer4 <![endif][if gte mso 9]> <![endif][if gte mso 10]> <![endif]

Phủ của Công lại gần bờ sông. Nhân ngày Tết, Công muốn lập một ngôi chợ nhỏ cho thân nhân trong phủ đệ có nơi trao đổi hàng hóa, vui chơi. Lúc đầu chợ chỉ họp nhóm trong giới hạn thân nhân của phủ đệ, sau thấy vui, nhân dân quanh vùng cũng đến mua bán, rồi bày ra các trò chơi dân gian. Chợ Gia Lạc trở thành một hình thức hội chợ vui xuân, loại chợ phiên trong ngày Tết.

Hàng mua bán trao đổi trong chợ Gia Lạc thật phong phú, nhiều màu nhiều vẻ, lại thay đổi tùy theo năm không định trước. Ai có thứ gì muốn bán cứ đem ra chợ bán, ai thấy thiếu thì mua. Từ những thứ gia dụng như chén, đĩa, cơi đựng trầu, quả hộp, áo quần may sẵn v.v... đến đồ chơi trẻ em, thức ăn, uống. Đó là một hình thức «Chợ trời» ngày nay.
Đồ chơi đặc biệt nổi bật là các đồ chơi dân gian dành cho trẻ em. Các con chim, con cá, quả phẩm trái cây nho nhỏ làm bằng bột sắn nhuộm đủ màu sặc sỡ, người sáng tạo có khi còn gia công làm thêm các mẫu ông trạng cưỡi ngựa bạch, bà Trưng cưỡi voi rất sinh động và đẹp đẽ. Loại đồ chơi to hơn bằng đất sét nặn bằng tay như con heo mập mạp để bỏ tiền, xu, hào, con gà trống oai vệ có thể phát ra tiếng gáy te te khi thổi vào lưỡi gà gắn vào thân, những thứ ấy đều được bày bán trong chợ.


Thức ăn thì gồm đủ các thứ thịt: thịt heo quay, thịt bò thui, các thứ rau quả ăn ghém và tôm cá. Đặc biệt là thịt bò thui trở thành một món ăn không thể thiếu được trong những ngày tết ở chợ Gia Lạc, truyền thống đó còn kéo dài đến ngày nay.

Từ một nơi buôn bán, trao đổi hàng hóa, chợ Gia Lạc trở thành một địa điểm tập trung vui chơi trong ba ngày tết. Các cuộc vui chơi như bài chòi, bài ghế, hò giã gạo, bài thai đều được tổ chức tại đây để gây thêm không khí vui nhộn của ngày Tết cổ truyền tại Huế.

Qua những giai đoạn lịch sử, hình thức mua bán vui chơi ở chợ Gia Lạc cũng có những biến đổi.

Vào những năm đầu thế kỷ XX, hình thức vui chơi được ưa chuộng nhất là bài chòi, bài thai, bài ghế, hò đối đáp nam nữ, mà gạo đựng trong cối được thay bằng trấu. Từ cách mạng tháng Tám 1945 trở về sau, hình thức hò giã gạo đối đáp dần được thay thế bằng các trò chơi bài vụ, bầu cua cá. Những năm sau giải phóng đến nay, các trò chơi trên chỉ được chơi lẻ tẻ và không còn được chơi công khai như trước, do chính sách lành mạnh hóa xã hội của Nhà nước cách mạng.

Chợ Gia Lạc ở Huế có những đặc điểm nổi bật khác với các chợ Tết truyền thống ở Việt Nam.

Thông thường chợ Tết đông vui trong những ngày giáp năm. Vào những ngày ấy, người ta đi mua hàng về cúng Tết và chuẩn bị thức ăn uống cho ba ngày Tết không đi chợ. Do vậy ngày nhóm chợ đông vui nhất là ngày 29 Tết. Còn ở chợ Gia Lạc, cả ba ngày tết đều đông vui, vì ngoài việc mua bán còn có ăn uống, vui chơi. Chợ chỉ nhóm họp vào ban ngày.

Trong những ngày Tết tham dự chợ Gia Lạc, các bà, các chị ăn mặc thật chải chuốt, chỉnh tề để đi chợ. Y phục cổ truyền, áo mớ năm, mớ ba. Các cụ già mặc áo rộng xanh, bịt khăn nhiễu tam giang. Những năm về sau, mặc dù ảnh hưởng của âu phục lan tràn, nhưng chiếc áo dài tha thướt và cái nón lá thon nhẹ vẫn không bao giờ rời người phụ nữ Huế, khi mua cũng như khi bán hàng.

Cũng theo tập tục truyền thống, những ngày đầu năm là những ngày mọi người thường giữ gìn lời ăn tiếng nói, dù có giận nhau cũng làm lành, nên khi mua bán, trao đổi, cả đôi bên, người bán lẫn người mua đều trở nên lịch sự, vui vẻ, không có cảnh ồn ào, cãi cọ thiếu văn hóa như những ngày chợ thường trong năm.

Chợ Gia Lạc mang tính địa phương đậm đà. Một thứ hàng đặc biệt được bày bán khắp chợ là cau Nam Phổ và trầu chợ Dinh.

Chợ Gia Lạc còn mang tính nhân dân sâu sắc. Từ ý đồ của người sáng lập muốn tạo một nơi trao đổi, mua bán thu gọn trong dân gian. Các trò chơi văn nghệ tiêu biểu trong sinh hoạt chợ Gia Lạc là các trò chơi dân gian truyền thống của dân tộc như bài chòi, bài thai v.v... Chính nhờ sự hưởng ứng mạnh mẽ của đông đảo quần chúng; chợ Gia Lạc đã có một đời sống lâu dài trải qua gần hai trăm năm lịnh sử, còn tồn tại đến ngày nay.

T.T.B
(17/2-86)















Đánh giá của bạn về bài viết:
0 đã tặng
0
0
0
Bày tỏ cảm xúc Mã QRCode
Bình luận (0)
Bạn đọc nhiều
Xem thêm

  • Thực hành tín ngưỡng thờ Mẫu Tam phủ: Một vài đặc trưng

    Theo TS Nguyễn Ngọc Mai, ngày nay, các nghi lễ trong hệ thống thờ Mẫu Tam phủ đã hội họp cả nghi lễ trong hệ thống Tam phủ thờ ba vị nam thần: Thiên Thần – Địa Thần – Thủy Thần và hệ thống thần linh các vùng miền khác.

  • Lễ hội tôn vinh tín ngưỡng thờ Mẫu sẽ diễn ra tại đền Ỷ La

    Lễ hội đền Hạ, đền Thượng, đền Ỷ La sẽ diễn ra từ ngày 8-13/3 tới đây tại vùng đất được mệnh danh là "Thủ đô kháng chiến" do Ủy ban Nhân dân thành phố Tuyên Quang tổ chức nhằm tôn vinh Di sản “Thực hành tín ngưỡng thờ mẫu Tam phủ của người Việt” đã được UNESCO công nhận là Di sản văn hóa phi vật thể của nhân loại.

  • Độc đáo lễ hội tái hiện lễ xuất quân của Triệu Quang Phục

    Ngày 21/2 (tức 25 tháng Giêng Âm lịch), nhân dân thôn Yên Trạch (xã Bắc Lý, huyện Lý Nhân, Hà Nam) đã tưng bừng tổ chức lễ hội chạy ngựa tre truyền thống.
    Lễ hội thu hút đông đảo nhân dân địa phương và du khách tham gia.

  • Phát huy vai trò của nhân dân trong bảo tồn giá trị văn hóa truyền thống lễ hội

    Bằng nhiều giải pháp, tại các địa phương trên địa bàn tỉnh Nghệ An đã và đang hạn chế tối đa việc sử dụng ngân sách nhà nước để tổ chức lễ hội, đẩy mạnh xã hội hóa các nguồn lực khi tổ chức lễ hội.

  • Lễ hội dân gian Thừa Thiên-Huế các vấn đề truyền thống và hiện đại

    TÔN THẤT BÌNH

    Bàn về lễ hội, có một số ý kiến sâu sắc, xác đáng, cần suy nghĩ, về mặt văn hóa của Lễ hội, giáo sư Trần Quốc Vượng viết:
    "Lễ hội là một sản phẩm và một biểu hiện của một nền văn hóa. Tham gia lễ hội là một thế ứng xử văn hóa"(1).

  • Phong tục “Pây Tái” - lễ báo hiếu của người Tày, người Nùng

    Với người miền xuôi, dịp Rằm tháng Bảy - lễ Vu Lan báo hiếu cha mẹ hay còn là ngày xá tội vong nhân, người ta thường làm cỗ cúng gia tiên hoặc ăn chay nhẹ, còn với người Tày, người Nùng ở Cao Bằng, Rằm tháng Bảy - lễ "Pây Tái" - là một trong hai cái Tết quan trọng nhất của năm, sau Tết Nguyên đán.

  • Khai hội Đền Hùng 2015: Hướng đến Lễ hội mẫu mực, hài lòng du khách

    Sáng 23/4 tại Khu di tích lịch sử đặc biệt Đền Hùng, tỉnh Phú Thọ. Lễ hội Đền Hùng chính thức được khai mạc. Lễ hội sẽ diễn ra trong 6 ngày (từ 23-28/4/2015, tức từ 5-10/3 năm Ất Mùi).

  • Lễ hội mùa Xuân Côn Sơn Kiếp Bạc

    Theo UBND tỉnh Hải Dương, năm nay lễ hội Mùa Xuân Côn Sơn - Kiếp Bạc và Kỷ niệm 50 năm Bác Hồ về thăm Côn Sơn sẽ diễn ra từ ngày 28/2 đến hết ngày 13/3 với nhiều chương trình, hoạt động đặc sắc tại hai khu di tích Côn Sơn và Kiếp Bạc.

  • Liên hoan VH tín ngưỡng thờ Mẫu HN: Tôn vinh giá trị truyền thống

    Liên hoan năm nay cho thấy sự phát triển mạnh mẽ của tín ngưỡng thờ Mẫu trong đời sống tâm linh của người dân thủ đô nói riêng và cả nước nói chung.

  • Tưng bừng lễ hội Katê

    Sáng 23.10 (nhằm ngày 1.7 Chăm lịch), tại tháp Pô Klong Garai ở TP.Phan Rang - Tháp Chàm (Ninh Thuận), lễ hội Katê năm 2014 của đồng bào Chăm theo đạo Bà La Môn diễn ra với sự tham gia của hàng nghìn người dân địa phương và du khách.

  • Đến Lễ hội Lam Kinh hòa mình trong múa dân gian trò Xuân Phả

    “21 Lê Lai, 22 Lê Lợi”, đã thành thông lệ, cứ đến ngày 21, 22/8 Âm lịch hàng năm, lớp lớp cháu con lại tụ hội về Lam Kinh (huyện Thọ Xuân- tỉnh Thanh Hóa) để thắp nén tâm nhang tưởng nhớ người anh hùng dân tộc Lê Lợi và các vua Lê đã có công giành lại độc lập, yên bình cho đất nước.

  • Một bông hồng cho Hai Bà Trưng

    TRẦN VIẾT NGẠC

    Ngày Quốc tế Phụ nữ 8/3 hằng năm là ngày bông hồng lên ngôi. Bông hồng để tặng người yêu, tặng bạn gái, bông hồng cho mẹ, cho chị, cho cô giáo, cho nữ đồng nghiệp… nói chung là “một nửa nhân loại” được vinh dự nhận những bông hồng tuyệt đẹp! Nhưng, một bông hồng cho Hai Bà Trưng, hai nữ anh hùng đã đốt lên ngọn lửa bất khuất đầu tiên của dân tộc, thì không!

  • Hát sắc bùa ở Phò Trạch

    TÔN THẤT BÌNH

    Vào những ngày đầu xuân, tại làng Phò Trạch, xã Phong Bình, huyện Hương Điền, tỉnh Bình Trị Thiên trước đây dân làng thường tổ chức các trò vui xuân như đánh đu lấy giải, hát trò và hát sắc bùa.

  • Vật võ làng Sình

    NGUYỄN ĐẮC XUÂN

    Đường thủy từ Huế về Thuận An đi ngang qua một ngã ba sông nước trời bao la, những người vô tình nhất đến đó cũng phải kêu lên "đẹp quá".

  • Con gà trống đã ra thủ đô ăn Tết

    Từ khi công bố câu đối thách cách nửa thế kỷ của nhà thơ Nguyễn Khoa Vy, tòa soạn đã đi từ trạng thái hồi hộp, lo lắng đến... bối rối.

  • Bồ tát Quán Thế Âm (Avalokitesvara) với tín ngưỡng dân gian ở Việt Nam

    MAI KHẮC ỨNG  

    Nước Việt Nam nằm ở phía đông bán đảo Đông Dương. Bán đảo Đông Dương một thời được gọi là Indo - Chine bao gồm ba nước Việt Nam, Lào, Cambodia. Bởi vị thế Đông Dương cùng với Thái Lan, Mianma nằm giữa vùng ảnh hưởng của nền văn minh Ấn Độ cổ đại, nên từ đầu văn hóa Ấn Độ đã sớm gia nhập vào Việt Nam trong đó có đạo Phật.

  • Thú chơi dân gian Tết Huế

    NGUYỄN VĂN UÔNGTết nông thôn Huế thực sự đến từ chiều 30, khi bữa cơm cúng dọn từ bàn thờ bưng trải ra mâm, cả nhà quây quần trên chiếu phản trong khi bên ngoài trời chuyển màu dần sang tối. Đó là bữa cơm cúng mời tổ tiên và Táo quân, Thổ địa trở về nhà ăn Tết.

  • Hò đối đáp nam nữ ở Bình Trị Thiên

    TÔN THẤT BÌNH Sinh hoạt hò đối đáp nam nữ ở Bình Trị Thiên được thể hiện trong lao động tập thể, trong các hình thức giải trí vui chơi, và ngay trong các ngày hội lễ, mặc dù tính chất trang nghiêm, nhưng không vì thế mà hò đối đáp không được sử dụng.

  • Vài nét về ngày Tết ở Huế xưa

    NGUYỄN ĐẮC XUÂNNgày xưa ở Huế, việc chuẩn bị Tết có từ nhiều tháng trước. Thậm chí có những món bánh, mứt làm từ mùa hè (mứt thơm) rồi đậy kín dán giấy bảo quản cho đến tết. Ngày 1 tháng chạp là ngày chính thức được bắt đầu chuẩn bị cho năm mới. Ngày này, Khâm Thiên giám làm và ấn loát xong lịch, ban phát cho dân. Lễ phát hành lịch này gọi là lễ Ban sóc.

  • Nên chăng tái thiết đàn âm hồn và tổ chức lễ tế âm hồn 23.5 ở quy mô thành phố?

    NGUYỄN PHÚC VĨNH BASau khi phục dựng thành công lễ tế Nam Giao và lễ tế Xã Tắc trong những năm qua, thiết nghĩ việc tái hiện lễ tế Âm Hồn 23.5 ở qui mô thành phố/ tỉnh là một việc làm có ý nghĩa trong việc bảo tồn bản sắc văn hóa và quảng bá du lịch của thành phố Huế chúng ta.

    • 1 2 3
Bạn đọc nhiều