Bí mật ngự y triều Nguyễn: Khám chữa bệnh cho vua
Từ năm 2012 đến nay, Hội Đông y Thừa Thiên-Huế đã tiếp cận và giải mã kho tư liệu châu bản triều Nguyễn đang được lưu trữ tại Trung tâm lưu trữ quốc gia 1 (Hà Nội).
Từ đó, nhiều bí mật về cuộc sống, công việc, vinh nhục của các quan ngự y cũng như bệnh tật của các vua Nguyễn đã phần nào hé lộ.
Thái y viện triều Nguyễn
ThS - lương y Phan Tấn Tô, Phó chủ tịch thường trực Hội Đông y Thừa Thiên-Huế, cho biết từ năm 2012 đến nay, Hội Đông y Thừa Thiên-Huế đã chủ trì thực hiện đề tài khoa học Thu thập, biên dịch và đề xuất hướng sử dụng các bài thuốc của Thái y viện triều Nguyễn. Để thực hiện đề tài này, ông Phan Tấn Tô cùng các cộng sự thuộc Hội Đông y Thừa Thiên-Huế đã vào các thư viện, trung tâm lưu trữ quốc gia ở TP.HCM, Đà Lạt và Hà Nội để sưu tập tài liệu.
Tại Trung tâm lưu trữ quốc gia 1 (Hà Nội), Hội Đông y đã tìm thấy hơn 300 trang châu bản về các bài thuốc của Thái y viện triều Nguyễn, có châu phê của nhà vua, chữ ký của các vị ngự y, đóng dấu Thái y viện, dấu Ngự tiền chi bảo và dấu Cơ mật viện… được lưu trữ. Qua tư liệu châu bản, cùng với những ghi chép trong sách Khâm định Đại Nam Hội điển sự lệ (Quốc sử quán triều Nguyễn) và nhiều tư liệu lịch sử liên quan khác đã cho thấy cơ cấu bộ máy tổ chức Thái y viện, quy trình khám bệnh, bốc thuốc cho nhà vua, hoàng thân quốc thích, cung tần, mỹ nữ cùng quan lại trong triều đình nhà Nguyễn.
Thái y viện triều Nguyễn được hình thành từ khi vua Gia Long lên ngôi năm 1802, đến tháng tư năm Giáp Tý (1804) cơ bản được hoàn chỉnh. Cơ sở Thái y viện ban đầu được xây dựng ở phường Dưỡng Sinh trong kinh thành vào năm Canh Ngọ (1810). Đến thời Minh Mạng dời về phía đông Duyệt Thị đường, trong Tử Cấm thành. Năm Minh Mạng thứ nhất (1820) cơ cấu bộ máy Thái y viện mới hoàn chỉnh, đứng đầu là quan chính ngự y (hàm chánh ngũ phẩm), cấp phó có 2 người quan Phó ngự y (hàm tòng ngũ phẩm), tiếp đến là các quan y chính (12 người, hàm chánh thất phẩm, bát phẩm và cửu phẩm), quan y phó (12 người, hàm tòng thất phẩm, bát phẩm và cửu phẩm), dưới quan y chính là quan chính y sinh (12 người, hàm chánh cửu phẩm) và phó y sinh (30 người, hàm tòng cửu phẩm); ngoại khoa, có 20 người, gồm y chính (2 người, hàm chánh bát phẩm), phó y chính (2 người, hàm tòng bát phẩm) và quan y sinh (16 người, hàm tòng cửu phẩm). Đến năm Minh Mạng thứ 10 (1829) người đứng đầu Thái y viện được nâng lên chức viện sứ, hàm chánh tứ phẩm; đến năm 1823 thì đặt thêm chức viện phán, làm công việc ghi chép sổ sách, công văn của viện.
Nghiêm ngặt quy trình khám chữa bệnh
Quy trình khám bệnh và dâng thuốc cho nhà vua được thực hiện thường xuyên, thể hiện ở châu bản dưới hình thức bản tấu. Thời Gia Long có cả thảy 94 trang châu bản ghi chép các bản tấu dâng thuốc cho nhà vua dùng.
Trước hết là quan nội giám truyền chỉ cho Thái y viện biết là vua đang mắc bệnh, “long thể bất an”. Nhận được chỉ, Thái y viện họp lại và cử người vào ngự chẩn. Những người xem mạch cho vua hay người trong cung thường được chọn trước. Như năm Minh Mạng thứ 19 (1838) chuẩn lời tâu: “Y chính Viện Thái y là Đặng Văn Giảng, Trần Duy Huân đều là người cẩn hậu, cấp cho bài ngà (thẻ bài bằng ngà voi - PV) để vào cung xem mạch”. Thời Thiệu Trị thì chọn y chính Hoàng Đức Hạ, y phó Nguyễn Văn Đường. Thời Tự Đức chọn Nguyễn Tất Cát, Lê Quang, đều là người lão thành, am hiểu mạch, được đeo bài ngà vào cung xem mạch.
Ngự chẩn xong phải giải thích biện chứng cho vua biết. Sau đó trở về viện họp nghị bàn luận trị. Sau khi “hội chẩn”, Thái y viện làm bản tấu (tờ khải) dâng tiến ngự dược, có tên, chữ ký, khuôn dấu của các ngự y, ấn triện “Thái y viện quan phòng” và tên, chữ ký, dấu triện của quan kiểm thị, cùng tên của người viết bản tấu dâng lên cho nhà vua xem. Xem xong, nhà vua có ý kiến ghi vào bằng nét son gọi là châu phê, với các nội dung là: Dĩ lãm (đã xem), hoặc Tri đạo liễu (đã biết rồi).
Các châu bản thời Gia Long cho thấy nhà vua thường châu phê dài, có tính động viên như: Đã thấy công hiệu thật sự (Dĩ kiến chân hiệu, châu bản ngày 11 tháng 11 năm Gia Long 18); hoặc một tờ khác nhà vua phê: Kính cẩn luận cho được y lý, cốt thấy được công hiệu (Kính cẩn biện lý vụ kiến công hiệu, châu bản ngày 2 tháng 12 năm Gia Long thứ 18).
Ngự y tham gia khám chữa bệnh cho vua, có khi 1 người, có khi 2 đến 4 người, hoặc nhiều hơn, tùy bệnh trạng. Người khám bệnh được chỉ định có thể là quan ngự y, cũng có thể là các quan lại khác am tường về y thuật. Các tờ châu bản còn cho thấy có khi thầy thuốc không phải là người của Thái y viện mà là một vị quan hay thầy lang ở ngoài.
Các ngự y khi khám chữa bệnh cho vua đều cho thấy một tâm thế lo sợ, kính cẩn. Trong bản tấu thường mở đầu với các cụm từ: “Chúng thần ở Thái y viện cúi đầu sát đất, trăm lạy, cẩn tấu, dâng lên đấng bề trên…”.
Theo TNO
Tải mã QRCode
.png "Địa danh học và việc nghiên cứu địa danh các tỉnh Trung Trung Bộ")
-
Hưởng ứng hoạt động Lễ hội Mùa thu trong khuôn khổ Festival Huế 2022, nhân Tết Trung thu Nhâm Dần - 2022, chiều ngày 09/09, Tạp chí Sông Hương - Hội Mỹ thuật Thừa Thiên Huế phối hợp tổ chức triển lãm mỹ thuật với chủ đề “A! Ngày xưa” của họa sỹ Đặng Mậu Tựu. Tham dự có ông Phan Ngọc Thọ - Phó Bí thư Thường trực Tỉnh uỷ cùng đông đảo văn nghệ sĩ và bạn bè yêu mến nghệ thuật.
-
Ủy ban nhân dân TP Huế vừa ban hành Kế hoạch về việc Tổ chức cuộc thi ảnh nghệ thuật, video clip "Rú Chá, Cồn Tè – Sắc màu sông nước" năm 2022.
-
Chiều 06/09, lần đầu tiên thành phố Huế tổ chức Lễ hội Quảng diễn Lân Sư Rồng và rước đèn Trung thu với quy mô lớn phục vụ người dân và du khách.
-
Chiều ngày 03/9, tại Trung tâm Văn hóa, Thông tin và Thể thao thành phố Huế (23 - 25 Lê Lợi), Trung tâm Festival Huế tổ chức lễ khai mạc Không gian trưng bày và sắp đặt đèn lồng truyền thống trong khuôn khổ Lễ hội Mùa thu Festival Huế 2022. UVTV Tỉnh ủy, Phó Chủ tịch UBND tỉnh Nguyễn Thanh Bình đã đến dự.
-
Nằm trong chuỗi hoạt động Lễ hội mùa Thu - Festival Huế 2022, tối 03/9, tại Quảng trường Ngọ Môn – Đại nội Huế đã diễn ra Lễ Khai mạc Ngày hội Lân Huế 2022.
-
Nhân kỷ niệm 77 năm Ngày Quốc khánh nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam (2/9/1945 - 2/9/2022), sáng ngày 31/8, tại Bảo tàng Hồ Chí Minh Thừa Thiên Huế, Sở Văn hóa Thể thao đã tổ chức Lễ dâng hoa lên Chủ tịch Hồ Chí Minh và tổ chức khai mạc Triển lãm chuyên đề: “Từ Ngọ Môn đến Ba Đình lịch sử”.
-
Tối ngày 29/8, tại Trung tâm Văn hóa – Điện ảnh tỉnh đã diễn ra chương trình khai mạc Liên hoan nghệ thuật quần chúng toàn tỉnh lần thứ XII – 2022.
-
Chủ tịch UBND tỉnh vừa có Quyết định phê duyệt tiếp nhận khoản viện trợ không hoàn lại không thuộc hỗ trợ chính thức phi dự án “Tu bổ mái Khải Tường Lâu – Cung An Định, Huế”.
-
Chào mừng Kỷ niệm 77 năm Ngày Quốc khánh Nước Cộng hòa Xã hội Chủ nghĩa Việt Nam (02/9/1945 – 02/9/2022),Trung tâm Bảo tồn di tịch Cố đô Huế vừa có thông báo miễn 100% phí tham quan Quần thể Di tích Cố đô Huế cho công dân Việt Nam trong ngày 02/9.
-
Sáng 27/8, Công ty Cổ phần Du lịch Việt Nam - Hà Nội ra mắt tuyến thí điểm dịch vụ vận chuyển khách du lịch bằng xe ô tô chuyên dụng 2 tầng, thoáng nóc trên địa bàn tỉnh Thừa Thiên Huế.
-
UBND tỉnh cho biết đã phê duyệt chủ trương đầu tư xây dựng công trình Nhà tưởng niệm liệt sĩ hy sinh khi đang làm nhiệm vụ cứu hộ, cứu nạn tại Thủy điện Rào Trăng 3 vào tháng 10/2020.
-
Tối ngày 19/8, tại sân vận động Tự Do, tỉnh Thừa Thiên Huế long trọng tổ chức Lễ Khai mạc Đại hội Thể dục Thể thao (TDTT) toàn tỉnh lần thứ IX năm 2022. Sự kiện diễn ra nhân dịp chào mừng kỷ niệm 77 năm ngày Cách mạng tháng 8 thành công và Quốc khánh nước CHXHCN Việt Nam (02/9/1945 – 02/9/2022).
-
Chiều ngày 19/08, tại Đại học Huế, Hiệp hội Phần mềm và Dịch vụ Công nghệ thông tin Việt Nam (VINASA) phối hợp với Đại học Huế, Trung tâm CNTT tỉnh Thừa Thiên Huế tổ chức Lễ ký kết hợp tác về đào tạo nguồn nhân lực và Chương trình Giao lưu học sinh và sinh viên tỉnh Thừa Thiên Huế với chủ đề: “Chuyển đổi số với tinh thần khởi nghiệp của thế hệ trẻ”.
-
Sáng ngày 19/8, tại thành phố Huế, Phòng Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) phối hợp Cơ quan Phát triển Quốc tế Hoa Kỳ (USAID) tổ chức Hội thảo “Chỉ số xanh cấp tỉnh và việc tạo lập môi trường đầu tư kinh doanh thân thiện với môi trường” dành cho các tỉnh, thành phố trong khu vực miền Trung – Tây Nguyên.
-
Chiều 18/8, Trung tâm Bảo tồn di tích (BTDT) Cố đô Huế cho biết, đơn vị vừa tổ chức cuộc họp bàn về phương án xây dựng lại lăng vợ vua Tự Đức sau hơn 5 năm bị đơn vị thi công dự án bãi đỗ xe tham quan lăng Tự Đức - Đồng Khánh (phường Thủy Xuân, TP Huế) san ủi.
-
Sáng 18/8, Liên hiệp các Hội Văn học Nghệ thuật tỉnh Thừa Thiên Huế đã phối hợp với Ủy ban Nhân dân xã Phong Bình (huyện Phong Điền, tỉnh Thừa Thiên Huế) tổ chức buổi lễ ra mắt Đội hát múa Sắc Bùa làng Phò Trạch, xã Phong Bình.
-
Sáng ngày 18/08, UBND tỉnh Thừa Thiên Huế phối hợp với Hiệp hội Phần mềm và Dịch vụ công nghệ thông tin Việt Nam (VINASA) tổ chức Tuần lễ chuyển đổi số - Huế 2022 với chủ đề “Chuyển đổi số tạo đà đẩy nhanh phát triển Kinh tế - Xã hội”.
-
Ủy ban nhân dân thành phố Huế vừa phê duyệt dự án chỉnh trang đường Hai Bà Trưng, phường Vĩnh Ninh nhằm hướng đến hình thành tuyến đường đi bộ, đồng thời bổ sung các thiết chế dịch vụ, vui chơi giải trí về đêm phục vụ người dân và du khách.
-
Chiều 16/8, tại trường Đại học Nghệ thuật - Đại học Huế đã diễn ra Lễ khai mạc triển lãm các tác phẩm mỹ thuật của Đảng viên, viên chức, người lao động nhà trường sáng tác.
.png)
.png)
