Âm hưởng kinh thánh trong âm nhạc Trịnh Công Sơn
HOÀNG DIỆP LẠC
Mỗi con người thấy sự vật theo góc nhìn riêng của mình, như trong câu chuyện ngụ ngôn “Những người mù sờ voi”.
Tranh Đinh Cường
Vì vậy sự thấy của mỗi người ở mỗi góc nhìn có khác biệt, đó là sự khác biệt khách quan về vị trí khác nhau của điểm nhìn, còn một điều tạo ra sự khác biệt giữa các đối tượng chiêm ngắm sự vật, chính là sự cảm nhận qua tri thức và đời sống văn hóa của người xem cũng như sự từng trải trong cuộc sống. Chúng ta đều biết, nhìn và nghe là biểu hiện của sự thu nhận hình ảnh và âm thanh được giải mã qua cảm quan văn hóa và tri thức của mỗi người. Đối với nghệ thuật lại phức tạp hơn nữa, vì đối tượng của nghệ thuật bao hàm cả xã hội thuộc ba thời quá khứ hiện tại và tương lai. Những nghệ sĩ vượt thời gian như Trịnh Công Sơn thì tác phẩm của họ không thuộc một không gian nhất định nào. Trịnh Công Sơn viết về tình yêu và thân phận cho tất cả mọi người trên toàn cầu và ông viết về chiến tranh cho cả tương lai loài người. Với tôn giáo cũng vậy, người nghệ sĩ có thể thuộc tín ngưỡng này, tín ngưỡng kia, nhưng tác phẩm của họ là hướng đến cho mọi người bất kể tôn giáo nào. Có chăng, là âm hưởng của tôn giáo ẩn hiện trong các tác phẩm của người sáng tạo. Trịnh Công Sơn đã từng nói nhiều lần trên phương tiện thông tin đại chúng với đại ý: Chúng ta từ hư vô mà đến với thế giới này và khi chết đi thì sẽ trở về với hư vô. Vì vậy, âm nhạc và ca từ của ông đều man mác một nỗi hoài niệm về thế giới phía sau sự sống. Nhiều người đã viết về Phật giáo trong nhạc Trịnh Công Sơn; tu sĩ Nhất Hạnh cũng đã sử dụng nhạc Trịnh Công Sơn trong những bài thuyết giảng của ông.
Tôn giáo không bao giờ đồng hành với cái ác mà luôn hướng thiện và góp phần cho xã hội tốt đẹp hơn. Ở thế giới này, xã hội châu Âu được đặt nền tảng trên lý thuyết Ky tô giáo, điều đó đã ảnh hưởng không nhỏ đến sáng tác của các văn nghệ sĩ ở châu Âu qua các thời kỳ. Với người nghệ sĩ thực thụ thì phải vượt trên mọi quan niệm văn hóa, chính trị, tôn giáo,... để hóa thân vào mọi ngõ ngách cuộc sống này đến với tất cả mọi người. Vì thế, với Trịnh Công Sơn, mặc dù ở trên đất nước mà dấu ấn của Phật giáo, của văn hóa tín ngưỡng thần quyền đã ăn sâu vào tâm thức của đa số mọi người, thì tác phẩm của ông không thể thiếu những âm hưởng này. Nhưng, mặt khác trong các tác phẩm của Trịnh Công Sơn, những mặc khải, những ngụ ngôn và cả hình ảnh hay ca từ cũng mang âm hao của Ky tô giáo. Như trong các tác phẩm “Phúc âm buồn”, “Dấu chân địa đàng” hay những câu “Chiều chúa nhật buồn/ nằm trong căn gác đìu hiu/ Tôi xin em năm ngón tay thiên thần/ Trong vùng ăn năn, qua cơn hờn dỗi” trong bài “Lời buồn Thánh”. Trong bài “Cát bụi” hay trong “Đóa hoa vô thường” có câu “Tìm trong vô thường có đôi dòng kinh, sấm bay rền vang”. Trong bài “Đợi có một ngày” nhạc sĩ đã viết: “Đợi chờ yêu thương trên cây thánh giá/ Đợi xóa sân si dưới bóng bồ đề”.
Tôi được nghe thầy giáo Trương Văn Thanh, một người bạn thân của Trịnh Công Sơn (trong ban nhạc Sơn Thanh Hải) kể về sự ra đời của nhạc phẩm “Cát bụi”. Ngoài tản văn mà Trịnh Công Sơn đã viết “Sự ra đời của nhạc phẩm Cát bụi” là do nhạc sĩ đã xem bộ phim “Hiệp sĩ mù nghe gió kiếm”, và sau khi đọc cuốn “Zorba le Grec”, đến đoạn Zorba than thở: “Chim đa đa ơi thôi đừng hót nữa, tiếng hót mày làm tan nát tim ta”, còn có một nguyên do xuất phát nguồn gốc từ “lễ Tro” ăn sâu vào tâm hồn Trịnh Công Sơn và truyền cảm hứng sáng tác cho bản nhạc này. Nhà văn, dịch giả Bửu Ý, một người bạn thân, rất hiểu Trịnh Công Sơn nhận xét: “...có khi dòng nhạc Trịnh Công Sơn gần gũi với thánh ca thanh thoát...”. Nhà văn Đặng Tiến có nhận định: “...Thời điểm đó, lời nhạc Trịnh Công Sơn mang từ vựng Thiên chúa giáo nhiều hơn từ vựng Phật giáo: như giáo đường, lời buồn thánh, vùng ăn năn, cát bụi, địa đàng... Nhưng đây là chữ nghĩa văn chương nhiều hơn là rung cảm tôn giáo...”. Trong bài “Dã Tràng Ca - Phát hiện lần đầu được công bố” của tác giả Nguyễn Đắc Xuân có đoạn: “... cũng trong thời gian này, Trịnh Công Sơn hay tìm cách giải buồn bằng cách chơi các loại dân ca, thánh ca, các bài nhạc theo điệu Blue của người da đen ở châu Mỹ như bài Sometimes, bài Ave Maria. Phong cách các bài nhạc này có ảnh hưởng không nhỏ đối với sự nghiệp âm nhạc của Trịnh Công Sơn sau này”. Nhạc sĩ Văn Bình cho rằng: “Dã Tràng ca là kho lưu trữ những ưu tư mà ta thường bắt gặp lại trong nhiều ca khúc của Trịnh Công Sơn sau này ví như Lời buồn thánh, Đóa hoa vô thường”. Và điều kỳ lạ là người gắn kết với sự nghiệp âm nhạc của Trịnh Công Sơn, ca sĩ Khánh Ly như một sự sắp đặt của trời đất, lại là người có đức tin vào Thiên Chúa. Chữ “buồn” trong nhan đề bản nhạc “Phúc âm buồn” là do chính ca sĩ Khánh Ly đã thêm vào. Vì phúc âm mang ý nghĩa tin mừng, nhưng giai điệu và ca từ trong bài đó quá buồn, nên Khánh Ly đã rất có lý khi thêm chữ “buồn” vào trong nhan đề nhạc phẩm. Không chỉ là ca từ mà chính trong giai điệu nhạc của Trịnh Công Sơn đã hàm chứa những “dòng kinh” cứ lãng đãng, du dương, ẩn hiện khi vút cao khi trầm lắng.
Cũng không ngạc nhiên gì, khi nhạc Trịnh Công Sơn mang âm hưởng của phúc âm trong Kinh Thánh, vì căn nhà mà nhạc sĩ đã từng sống, sáng tác và có nhiều kỷ niệm nhất, bây giờ được mang tên Gác Trịnh, chính là dãy nhà trước đây thuộc tòa Tổng giám mục; căn nhà đó đối diện tòa Tổng giám mục và cách nhà thờ Phủ Cam một dòng sông nhỏ, phía bên kia sông có hình bóng của Dao Ánh, Bích Diễm của thời xuân xanh đã đi vào trong tác phẩm của nhạc sĩ.
Trong một khoảng thời gian dài đắm hồn trong trầm tưởng về sự thật của trần gian, tôi chợt nhật ra rằng, mọi thứ ở mặt đất này rồi sẽ tan biến theo quy luật của nó, nhưng cái gì đã là kinh thì không thể mất đi ở thế gian này như: Kinh Thánh, Kinh Coran, Kinh Vệ Đà, Kinh Phật, Đạo Đức Kinh,... và hầu hết những tác phẩm âm nhạc của Trịnh Công Sơn, như nhiều thế hệ đã nhận định, đó là một loại kinh tình yêu, mà tình yêu thì luôn luôn trường tồn, là điều mà vạn vật hướng đến.
Những ngày buồn tháng 3/2014
H.D.L
(SH302/04-14)
Tải mã QRCode
.png "Địa danh học và việc nghiên cứu địa danh các tỉnh Trung Trung Bộ")
-
Các nhà nghiên cứu vừa phát hiện ra rằng Luwig van Beethoven đã soạn nhạc theo nhịp đập trái tim mình. Theo họ, những nhịp điệu ấn tượng trong một số tác phẩm nổi tiếng nhất của nhà soạn nhạc có thể xuất phát từ chứng loạn nhịp tim của ông.
-
Có lần tôi hỏi một nhóm các nhà soạn nhạc trẻ mà tôi đang giảng dạy xem liệu có thứ âm nhạc hiện đại nào khiến họ không ưa chăng. Hơn một nửa số người đã nhắc đến Pierre Boulez.
-
Joseph Haydn là một nhà soạn nhạc đáng kinh ngạc và hài hước là một phần trong nghệ thuật tuyệt vời của ông.
-
Nhạc: NGUYỄN VIỆT HOÀNG
Thơ: NGUYỄN THÀNH PHONG -
George Harrison của ban nhạc The Beatles gọi ông là “bố già” của dòng World Music. Yehudi Menuhin, Philip Glass, André Previn, Zubin Mehta và David Murphy từng hợp tác ra album hoặc chỉ huy tác phẩm của ông. Nhiều nghệ sĩ độc tấu, trong đó có nghệ sĩ flute Jean-Pierre Rampal hay nghệ sĩ cello Mstislav Rostropovich, đều từng mời ông biểu diễn cùng. Ông là nghệ sĩ đàn sitar, nhà soạn nhạc cổ truyền Ấn Độ Ravi Shankar.
-
LÊ ĐÌNH BÍCH
Sau lần dự buổi giảng dạy về văn hóa và âm nhạc của chúng tôi cho sinh viên Đại học SIT - Hoa Kỳ theo kế hoạch thường niên hợp tác giữa Đại học Cần Thơ và Đại học SIT, nghiên cứu sinh tiến sĩ âm nhạc Alexander M. Cannon, thuộc bộ môn âm nhạc học Đại học Michigan quyết định về Cần Thơ nghiên cứu âm nhạc Tài Tử Nam Bộ - một phần trong luận án tiến sĩ của anh. -
Nền Âm nhạc Việt Nam vừa phải đau đớn tiễn biệt những vị nhạc sĩ tài hoa liên tiếp chỉ trong một thời gian ngắn, từ Trần Văn Khê, Phan Huỳnh Điều, Phan Nhân cho tới An Thuyên. Trong số này, nhạc sĩ An Thuyên được coi là gương mặt tiêu biểu của dòng âm nhạc dân gian đương đại.
-
Đa số giao hưởng của Wolfgang Amadeus Mozart (1756-1791) được viết ở giọng trưởng, chỉ có hai bản giao hưởng số 25 và số 40 đều được viết ở giọng thứ (Sol thứ).
-
Mặc dù tên tuổi của Cristofori ít được phổ biến rộng rãi, nhưng cây đàn piano do ông tạo ra đã trở thành nhạc cụ có tầm ảnh hướng rất lớn đến nền âm nhạc và xã hội loài người.
-
Âm nhạc cổ điển vốn có tiếng là quý phái song cũng đầy rẫy những cuộc luận chiến và những vụ bê bối. Clemency Burton-Hill chọn ra một vài sự vụ đình đám nhất trong số đó.
-
Huế và chùa, hai mảnh ghép trong vô tận mảnh ghép cuộc đời họ Trịnh, chỉ duy, chúng hình như gần trái tim của người nhất, hay nói cách khác, Trịnh đã hít thở từ khi còn nằm nôi...
-
NGUYỄN VIỆT
Tuyển tập Rừng hát do Nxb. Văn học ấn hành, vừa ra mắt bạn đọc tháng 1/2015, là một công trình xuất bản văn học nghệ thuật công phu, chất lượng và rất đáng trân trọng về những tác phẩm và công trình nghiên cứu của nhạc sĩ, nhà văn, nhà biên kịch, nhà nghiên cứu văn hóa, văn nghệ dân gian Minh Phương.
-
Sau hơn một năm điều trị bệnh, dù được các y bác sĩ tận tình cứu chữa, nhưng vì tuổi cao, sức yếu, nhạc sĩ Hồ Bông đã trút hơn thở cuối cùng vào lúc 16 giờ 15 ngày 23-4, tại Bệnh viện Thống Nhất, TPHCM.
-
Martin Jarvis, giáo sư âm nhạc người Wales hiện đang giảng dạy tại ĐH Charles Darwin, Úc, vừa đưa ra một số bằng chứng cho rằng người vợ thứ hai của Bach, Anna Magdalena, mới chính là tác giả thực sự của một số tác phẩm lớn của ông, bao gồm cả bộ tác phẩm Cello Suites kinh điển.
-
“19 tháng 8”, “Giải phóng Điện Biên”, “Tiến về Hà Nội”, “Đất nước trọn niềm vui”, “Như có Bác trong ngày đại thắng”…là những khúc tráng ca đầy hào hùng và xúc động ngợi ca chiến thắng của quân và dân ta, gắn liền với những mốc son của lịch sử dân tộc.
-
Các dòng nhạc ít nhiều đều góp phần nuôi dưỡng lẫn nhau. Ta có thể nói các bài hát của Adele có cấu trúc giống các ca khúc nghệ thuật của Schubert và việc vay mượn giai điệu có thể đã không tồn tại nếu không có Dvorák.
-
Trong cảnh phong trần của lịch sử dân tộc, mỗi con người đều mang chút thân phận éo le, không cứ gì các bậc tài danh. Nhưng tài danh thì nhiều người biết đến, và trở thành tiêu biểu, như nhạc sĩ Đoàn Chuẩn (1924-2001) đã ra đi ngày 15 tháng 11, 2001 tại Hà Nội, mà những ngày se lạnh đang nhắc lại những khúc ca mùa thu tuyệt diệu mà ông là tác giả.
-
Nhà soạn nhạc người Anh Richard Blackford vừa cho ra đời một tác phẩm giao hưởng chưa từng có: “The Great Animal Orchestra” (Dàn nhạc Động vật Vĩ đại), lồng ghép những âm thanh của các loài vật hoang dã vào chất liệu của một dàn nhạc giao hưởng hoàn chỉnh. Không chỉ là một tác phẩm âm thanh ngoạn mục, bản giao hưởng còn đặt ra những câu hỏi đáng suy ngẫm về mối quan hệ giữa động vật, con người và âm nhạc.
-
VĂN THAO
Trích hồi ký Văn Cao - Đời & nghiệpMùa thu năm 1947, từ Lào Cai, Văn Cao trở về Vĩnh Yên. Ông cùng gia đình mở một quán cà phê tại chợ Me Lập Thạch tiếp tục làm báo Độc Lập và phụ trách một cơ sở in báo đóng tại Thản Sơn.
-
Tiếp theo sự ra đời của nhiều trường phái mới cùng song song tồn tại như Ấn tượng, Biểu hiện, Tân Cổ điển, Nhạc 12 âm v.v. với những cách tân để thay thế cho những quy phạm cũ của nền âm nhạc truyền thống, nửa sau thế kỷ 20 lại chứng kiến một cuộc cách mạng triệt để không kém về triết lý sáng tác, từ đó cho ra đời các tác phẩm thể hiện những tư tưởng cá nhân đầy táo bạo.
.png)
.png)
